Ο ποταμός Έβρος (Μαρίτσα) σηματοδοτεί τα χερσαία σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Ο ποταμός και οι παραπόταμοί του ποτίζουν τη γη, καθιστώντας την περιοχή μια από τις πιο εύφορες στην Ελλάδα. Πράσινοι λόφοι και φυλλοβόλα δάση βρίσκονται και στις δύο πλευρές αυτού του τμήματος των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ.

«Περνούν πρόσφυγες από εδώ από τότε που τους γνωρίζω», λέει στη DW ο αγρότης Φώτης Χαντζής. Καθώς οι μετανάστες περνούν από την περιοχή στο δρόμο τους προς τη Δυτική Ευρώπη, πολλοί ντόπιοι έχουν γυρίσει την πλάτη τους στην περιοχή του Έβρου τις τελευταίες δεκαετίες. Ο 36χρονος Χαντζής είναι από τους λίγους που έχουν αποφασίσει να μείνουν. «Είναι η πιο εγκαταλειμμένη περιοχή στην Ελλάδα», είπε. Παρά τις ιδανικές συνθήκες για τη γεωργία, οι κάτοικοι αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες. «Εδώ έκλεισε ένα εργοστάσιο ζάχαρης που ήταν πολύ σημαντικό για τους κατοίκους της περιοχής».

Επιπλέον, ο παγκόσμιος ανταγωνισμός απειλεί τα προς το ζην των ντόπιων αγροτών. Όμως, παρά τα πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι του Έβρου, η κεντρική κυβέρνηση της Αθήνας ασχολείται μόνο με τη διασφάλιση των χερσαίων ελληνοτουρκικών συνόρων ώστε οι πρόσφυγες να μην μπορούν να εισέλθουν στη χώρα, ακόμη και μετά την άνοδο στην εξουσία των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν.

Τα σύνορα περνούν ακριβώς πίσω από τον λόφο στον οποίο βρίσκεται το χωριό και το σπίτι του Χαντζή. Αμέτρητα εγκαταλελειμμένα σπίτια μαρτυρούν τις οικονομικές δυσκολίες στην ελληνική πλευρά του ποταμού. Αντί για τρακτέρ και συνδυασμούς, διακρίνονται μόνο στρατιωτικά οχήματα. Το ποτάμι έχει κηρυχθεί στρατιωτικοποιημένη ζώνη και οι περισσότεροι δεν έχουν πρόσβαση σε αυτό. Όποιος προσπαθεί να κινηματογραφήσει ή να παρακολουθήσει την κατάσταση επί τόπου κινδυνεύει να κατηγορηθεί για κατασκοπεία.

ίχνη προσφύγων

Όμως, παρά τα αυστηρά μέτρα ασφαλείας, οι πρόσφυγες κατάφεραν μερικές φορές να περάσουν τα σύνορα, αν και ο αριθμός τους φαίνεται να έχει μειωθεί τις τελευταίες εβδομάδες. Όσοι περιπλανιούνται στο δάσος κοντά στα σύνορα βρίσκουν σακίδια, σκηνές, άδεια μπουκάλια νερού και περιτυλίγματα σοκολάτας, συχνά με τουρκικές επιγραφές. «Κοιμούνται στο δάσος αφού περάσουν το ποτάμι και φεύγουν την επόμενη μέρα», είπε ο Χαντζής. Οι οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ντόπιοι τους καθιστούν ξενοφοβικούς, πρόσθεσε, «ενώ οι πρόσφυγες περνούν μόνο από την περιοχή χωρίς να προκαλούν ζημιές».

Εγκαταλελειμμένο σακίδιο σε δάσος στην περιοχή του Έβρου

Στο ερώτημα πόσοι πρόσφυγες περνούν αυτή τη στιγμή τα σύνορα, άλλοι κάτοικοι δίνουν διαφορετικές απαντήσεις. Πολλοί από αυτούς που μιλούν για «λαθρομετανάστη» ή «λαθρομετανάστες» λένε ότι τέτοιες διελεύσεις γίνονται καθημερινά και ότι πρόσφυγες περνούν από χωριά και κλέβουν λαχανικά και φρούτα από κήπους και χωράφια. Άλλοι πιστεύουν ότι ο αριθμός τους μειώνεται. «Δεν έχουμε δει κανέναν πρόσφυγα εδώ και πολύ καιρό», είπε μια σερβιτόρα στο χωριό Πράγγι, «γιατί αποφεύγουν τους κεντρικούς δρόμους και τους δρόμους γιατί φοβούνται την αστυνομία».

Η φύλαξη των συνόρων σε βάρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Εν τω μεταξύ, τοπικά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν ότι πολλοί Αφγανοί πρόσφυγες έχουν ήδη καταφέρει να περάσουν τα σύνορα του Έβρου στα τέλη Αυγούστου. Δημοσίευσαν βίντεο που δείχνουν μεγάλες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων οικογενειών με παιδιά, να περπατούν μέσα σε δάση και χωράφια. Αλλά δεν λέω πόσο παλιές είναι αυτές οι φωτογραφίες. Το μήνυμα προς το κοινό είναι το εξής: λαθρομετανάστες εισβάλλουν στη χώρα μας και κατευθύνονται προς τις πόλεις μας.

Εικόνα των τουρκοελληνοβουλγαρικών συνόρων

Η Θεσσαλονίκη είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας, 400 χιλιόμετρα από το ποτάμι. Οι περισσότεροι πρόσφυγες που περνούν τα σύνορα στον Έβρο περνούν από την πόλη, λέει η Hope Barker, συνεργάτης του Δικτύου Παρακολούθησης της Βίας στα Σύνορα. Ως απάντηση στην επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία στο Αφγανιστάν, οι ελληνικές αρχές επανέλαβαν τις εργασίες για να επεκτείνουν το φράγμα των συνόρων στον Έβρο, ώστε να είναι πιο δύσκολη η διέλευση των προσφύγων.

Ο φράχτης κάνει τη διέλευση πιο επικίνδυνη

Αλλά οι άνθρωποι εξακολουθούν να προσπαθούν να περάσουν τα σύνορα. “Η ενίσχυση των συνόρων αυξάνει τον κίνδυνο για όσους προσπαθούν να τα διασχίσουν. Σημαίνει επίσης ότι χρειάζονται οδηγούς, που συχνά εκμεταλλεύονται τους πρόσφυγες”, είπε ο Μπάρκερ στη DW. Δεκάδες πρόσφυγες που ανέφεραν ότι πέρασαν τα σύνορα δεν έφτασαν ποτέ στη Θεσσαλονίκη, πρόσθεσε. Αυτός είναι ο λόγος που ο ακτιβιστής αμφιβάλλει για την αυθεντικότητα της εκπομπής βίντεο. Επιβεβαιώνει ότι πολλοί Αφγανοί έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους, αλλά ότι θα χρειαστεί χρόνος για να φτάσουν στα ελληνικά σύνορα.

Η Βρετανίδα Hope Barker βοηθά τους πρόσφυγες στην Ελλάδα

Μόλις οι μετανάστες φτάνουν στον Έβρο μετά από μια δύσκολη διέλευση από το Ιράν και την Τουρκία, αντιμετωπίζουν πρόσθετους κινδύνους, προειδοποιεί ο Μπάρκερ. «Καθώς προσπαθούν να περάσουν τα σύνορα στην Ελλάδα, οι άνθρωποι συναντούν Έλληνες στρατιώτες, συνεργάτες της Frontex, αγνώστους με μάσκες, ανεπίσημες φυλακές κ.λπ. Τουρκία», είπε.

«Η Ελλάδα δεν θα αλλάξει τη μεταναστευτική της πολιτική»

Όλες αυτές οι πληροφορίες βασίζονται σε πολυάριθμες αναφορές για τους πρόσφυγες που έχει συλλέξει το Δίκτυο Παρακολούθησης Συνοριακής Βίας τα τελευταία χρόνια. Οι ελληνικές αρχές καθιστούν αδύνατη τη μελέτη της κατάστασης επί τόπου κοντά στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. «Δεδομένου ότι δεν επιτρέπουν σε ερευνητές, συνεργάτες διαφόρων μη κυβερνητικών οργανώσεων, ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δημοσιογράφους να έχουν πρόσβαση στην περιοχή, οι αρχές μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν», είπε ο Μπάρκερ.

Τα σύνορα στον Έβρο είναι μια στρατιωτικοποιημένη ζώνη

Ο Έλληνας υπουργός Μετανάστευσης Νότης Μηταράκης απορρίπτει τους ισχυρισμούς για εμβάσματα στην Τουρκία και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στην πρώτη του δήλωση μετά την επιστροφή των Ταλιμπάν στην εξουσία στο Αφγανιστάν, είπε: «Η Ελλάδα δεν θα αλλάξει τη σκληρή αλλά δίκαιη μεταναστευτική της πολιτική». Ο αξιωματούχος καυχιέται στις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ότι ο αριθμός των ανθρώπων που καταφέρνουν να εισέλθουν στην Ελλάδα μέσω θαλάσσης και ξηράς συνεχίζει να μειώνεται και ο αριθμός των αιτήσεων ασύλου που υποβάλλονται σε προσφυγικούς καταυλισμούς έχει μειωθεί. Πρόσφατα δήλωσε ότι η μεταναστευτική κρίση στην Ελλάδα έχει τελειώσει.

Η ΕΕ ζητά περισσότερη διαφάνεια

Αλλά η Hope Barker βλέπει τα πράγματα διαφορετικά. Λιγότερες αφίξεις στη χώρα σημαίνει περισσότερες παράνομες απωθήσεις στην Τουρκία και λιγότεροι πρόσφυγες στους καταυλισμούς δεν σημαίνει ότι ο αριθμός τους έχει μειωθεί στη χώρα. «Το κυβερνών κόμμα, η Νέα Δημοκρατία, άσκησε πιέσεις για τη μείωση της υποστήριξης στους πρόσφυγες στους οποίους χορηγήθηκε αυτό το καθεστώς», είπε. «Έχει μειώσει τον αριθμό των ανθρώπων στους καταυλισμούς και ο αριθμός των ανθρώπων στους δρόμους έχει αυξηθεί». Ο Μπάρκερ είπε επίσης ότι δεν πιστεύει αυτό που λένε οι επίσημες ελληνικές στατιστικές.

Η ΕΕ, η οποία έχει δώσει δισεκατομμύρια στην Ελλάδα από το 2017 για να αντιμετωπίσει τη μεταναστευτική κρίση, είναι απρόθυμη να προειδοποιήσει επίσημα την Ελλάδα για την απόρριψη παράνομων προσφύγων στα σύνορα και άλλες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σταδιακά όμως οι Βρυξέλλες αρχίζουν να απαιτούν περισσότερη διαφάνεια από την Αθήνα. Πρόσφατα, όταν η Ελλάδα ζήτησε επιπλέον 16 εκατομμύρια ευρώ για την ακτοφυλακή της, οι Βρυξέλλες ζήτησαν τη σύσταση ανεξάρτητου φύλακα. Οι ΜΚΟ ζητούν εδώ και χρόνια ένα τέτοιο σύστημα για τη διασφάλιση μεγαλύτερης διαφάνειας στα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας και τον σεβασμό των δικαιωμάτων των αιτούντων άσυλο.