Η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν πάντα μια αμφιλεγόμενη ιδέα για τους φορείς λήψης αποφάσεων των Βρυξελλών. Σήμερα όμως οι Βρυξέλλες δείχνουν νέο ενδιαφέρον προς αυτή την κατεύθυνση. Ποιες χώρες θα μπορούσαν να έχουν τις σημαίες τους να κυματίζουν μπροστά από τα κύρια ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα στο μέλλον;

Πριν από είκοσι χρόνια, στη συνάντηση στη Θεσσαλονίκη μεταξύ των ηγετών της ΕΕ και των ηγετών των χωρών της πρώην Γιουγκοσλαβίας, διακηρύχθηκε ότι «το μέλλον της Βαλκανικής Χερσονήσου βρίσκεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση». Ένα χρόνο αργότερα, η ΕΕ κατέγραψε τη μεγαλύτερη επέκταση στην ιστορία της, με την ένταξη της Κύπρου, της Τσεχίας, της Πολωνίας, της Σλοβακίας, της Ουγγαρίας, της Σλοβενίας, της Λιθουανίας, της Λετονίας και της Εσθονίας.

Αλλά από τότε, μόνο τρεις χώρες, η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Κροατία, έχουν ενταχθεί στην Ένωση.

Στα Δυτικά Βαλκάνια, η Σερβία, η Αλβανία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο και η Βόρεια Μακεδονία βρίσκονται εδώ και καιρό σε κατάσταση αναμονής λόγω πολλών παραγόντων όπως η πολιτική κατάσταση, οι εδαφικές συγκρούσεις ή οι διαφωνίες για το όνομα της χώρας. Για να μην αναφέρουμε την Τουρκία, υποψήφια χώρα από το 1999. Ένα λεπτομερές άρθρο που δημοσιεύτηκε από τους Financial Times κάνει λόγο για τις χώρες που θα μπορούσαν να ενταχθούν στην ΕΕ στο μέλλον, δεδομένου ότι τώρα, μετά από πολλά χρόνια, στις Βρυξέλλες γίνεται η διεύρυνση της Ένωσης συζητήθηκε ξανά, αυτή τη φορά με πραγματικές πιθανότητες να επιτευχθούν ορατά αποτελέσματα. Αυτή η αλλαγή είναι άλλη μια συνέπεια της εισβολής στην Ουκρανία από τη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν.

Το 2022, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χορήγησε το καθεστώς του υποψηφίου κράτους στην Ουκρανία, τη Βοσνία και τη Δημοκρατία της Μολδαβίας. Το ίδιο έτος, η Γεωργία υπέβαλε αίτηση για το καθεστώς υποψήφιας χώρας. Η Ουκρανία και η Μολδαβία είναι ζωτικής σημασίας χώρες για το σχέδιο προστασίας της ΕΕ κατά της Ρωσίας. Ταυτόχρονα, ορισμένες χώρες μέλη είναι απρόθυμες να επεκταθούν, επικαλούμενες τις πιθανές οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις στην ένωση. Πολλοί αναφέρουν την Ουγγαρία και, σε μικρότερο βαθμό, την Πολωνία, ως παραδείγματα ότι οι ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθούν να είναι ευάλωτες σε αντιδημοκρατικές δυνάμεις.

Την ίδια στιγμή, πολλοί στις Βρυξέλλες πιστεύουν ότι η Ρουμανία και η Βουλγαρία δεν ήταν έτοιμες να γίνουν μέλη της Ένωσης το 2007. Ορισμένοι αξιωματούχοι τόνισαν επίσης ότι εάν η Ουκρανία γίνει μέλος, το κέντρο της ΕΕ θα άλλαζε. Από την αρχή του οργανισμού που θα γινόταν η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Γερμανία και η Γαλλία ήταν πάντα οι χώρες με τη μεγαλύτερη επιρροή. Η ένταξη της Ουκρανίας θα προσθέσει ένα ακόμη μέλος στην Ανατολική Ευρώπη, οδηγώντας σε αλλαγή της ισορροπίας δυνάμεων εντός της Ένωσης. Συγκεκριμένα, σε ένα τέτοιο σενάριο, κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Πολωνία, η Λιθουανία, η Ρουμανία, η Ουκρανία, θα αποκτούσαν πολύ μεγαλύτερη σημασία και θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν τις γερμανογαλλικές επιρροές.

Η επέκταση της ΕΕ επηρεάζεται επίσης από την ύπαρξη πολλών «παγωμένων συγκρούσεων», ζώνες σύγκρουσης όπου δεν υπάρχουν πλέον στρατιωτικές εχθροπραξίες, αλλά δεν έχουν συναφθεί ειρηνευτικές συνθήκες. Παραδείγματα αυτού περιλαμβάνουν την περιοχή της Υπερδνειστερίας της Δημοκρατίας της Μολδαβίας και τις περιοχές της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας της Γεωργίας, όλες που υποστηρίζονται από τη Ρωσία. Ωστόσο, το 2004 έγινε αποδεκτή η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, αν και το βόρειο τρίτο του νησιού βρισκόταν υπό τουρκική κατοχή. Ως εκ τούτου, μπορεί να ειπωθεί ότι η Ένωση έχει ήδη δημιουργήσει προηγούμενο ότι η ύπαρξη σύγκρουσης σε μια χώρα δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να ενταχθεί στην Ένωση.

Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα προβλήματα στην περιοχή των Βαλκανίων. Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, οι επιπτώσεις του πολέμου του 1992-1995 εξακολουθούν να γίνονται αισθητές και η σερβική μειονότητα μερικές φορές δηλώνει ότι θέλει να αποχωριστεί από το Βοσνιο-Κροατικό στρατόπεδο. Η ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας εμποδίζεται από τη Βουλγαρία, η οποία υποστηρίζει ότι οι Βόρειοι Μακεδόνες είναι στην πραγματικότητα Βούλγαροι. Η Σερβία παλεύει με την κατάσταση στο Κοσσυφοπέδιο και η πρόσφατη βία έδειξε ότι η σύγκρουση δεν δείχνει σημάδια άρσης.

Παρά όλους αυτούς τους παράγοντες, ωστόσο, φαίνεται ότι οι Βρυξέλλες σχεδιάζουν να παρεκκλίνουν από τον κανόνα της διεύρυνσης της Ε.Ε. «Πρέπει να είμαστε πιο ειλικρινείς και πιο γενναιόδωροι», είπε ένας αξιωματούχος του συνδικάτου. Αναμένεται ότι σε εύθετο χρόνο η Ουκρανία θα πραγματοποιήσει τις επτά μεταρρυθμίσεις που τέθηκαν σε εφαρμογή πέρυσι για να ξεκινήσουν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Εάν, όπως είναι όλο και πιο πιθανό, η Ρωσία αναγκαστεί να αποσυρθεί από την Ουκρανία, τότε θα γίνει πολύ πιο δύσκολο για τη Μόσχα να στηρίξει τους αυτονομιστές στη Μολδαβία και τη Γεωργία.

Ένα τέτοιο σενάριο θα προσφέρει ευκαιρίες για τον τερματισμό των συγκρούσεων σε αυτές τις χώρες. Μια σημαντική ευκαιρία παρουσιάστηκε επίσης για τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Τώρα που έχει καθεστώς υποψήφιας χώρας, η Βοσνία έχει την ευκαιρία να πραγματοποιήσει σημαντικές μεταρρυθμίσεις που θα την φέρουν περισσότερο σε συμμόρφωση με τις προϋποθέσεις για ένταξη στην Ένωση. Ωστόσο, η κατάσταση στη Σερβία παραμένει περίπλοκη. Το Βελιγράδι θεωρούνταν πάντα ο στενότερος σύμμαχος της Μόσχας στην περιοχή των Βαλκανίων και πάντα έβλεπε την ΕΕ με σκεπτικισμό. Όμως, τους τελευταίους μήνες, η Σερβία, με επικεφαλής τον αμφιλεγόμενο πρόεδρο Αλεξάντερ Βούτσιτς, έχει αρχίσει σταδιακά να στρέφεται προς τη Δύση και την ΕΕ, αλλά οι συζητήσεις μεταξύ των δύο στρατοπέδων εξακολουθούν να είναι βαλτώδεις για το ζήτημα του Κοσσυφοπεδίου.

Είναι πολύ δύσκολο να πούμε τι θα γίνει το επόμενο διάστημα. Ίσως οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων να ενταχθούν στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, την Ελλάδα, τη Σλοβενία ​​και την Κροατία ως κράτη μέλη της ΕΕ στα Βαλκάνια. Ίσως η Μολδαβία και η Ουκρανία να ενταχθούν στην Ένωση γρηγορότερα από το αναμενόμενο και ίσως η ΕΕ να αποκτήσει το ανατολικότερο κράτος μέλος στα βουνά του Καυκάσου μέσω της Γεωργίας. Ίσως η Τουρκία να ενταχθεί επιτέλους στην ΕΕ, βάζοντας τέλος σε αυτό το έπος που κράτησε πάρα πολύ.

Μετάφραση και προσαρμογή Vlad Nedelcu