Όλοι πιθανώς έχουν έναν μεγαλύτερο φίλο που μπορεί να μιλήσει για τη δοκιμασία του να πηγαίνει από το σπίτι στο σχολείο ως παιδί, θυμούμενος μόνο τα πιο δύσκολα ταξίδια επιβίωσης. Μπορεί κανείς να ζήσει με την υποψία ότι αυτές οι περιηγήσεις μπορεί να μην ήταν τόσο κολασμένες όσο τις γνωρίζουμε από τις ιστορίες, αλλά υπογραμμίζουν λίγο πολύ πόσο έχει αλλάξει το εκπαιδευτικό σύστημα ακόμη και σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Και εδώ μιλάμε μόνο για μερικές δεκαετίες, όταν γνωρίζουμε πολύ καλά ότι οι πρόδρομοι του σημερινού σχολείου υπήρχαν ήδη στην αρχαιότητα. Πώς φτάσαμε όμως στο σημείο που σήμερα όχι μόνο είναι ασφαλές για την υγεία μας να πηγαίνουμε σχολείο, αλλά μπορούμε να περάσουμε ακόμη και μια ώρα στα θρανία μας στο σπίτι;

Η μετάδοση της γνώσης στην Αρχαιότητα και τον Μεσαίωνα

Το γεγονός ότι οι ηλικιωμένοι μεταδίδουν τη γνώση με τη μια ή την άλλη μορφή στις νεότερες γενιές χρονολογείται από την αρχή της ανθρωπότητας. Τα πρώτα επίσημα εκπαιδευτικά ιδρύματα εμφανίστηκαν στην αρχαία Αίγυπτο και τη Μεσοποταμία, αλλά οι περισσότερες σωζόμενες πληροφορίες προέρχονται από την Ελλάδα. Μεταξύ των αρχαίων Ελλήνων η γνώση μεταδόθηκε από γραφείς και λεγόμενους δάσκαλους της σοφίας. Εκείνη την εποχή η εκπαίδευση οργανωνόταν από πόλη-κράτος και οι νέοι που ήθελαν να μάθουν μπορούσαν να πάνε σε δάσκαλο. Στα αρχαία ελληνικά σχολεία, τα «μαθήματα» που μπορούσαν να διδαχθούν ήταν η γραφή, η ανάγνωση, τα μαθηματικά, η ρητορική, η λογική και η φιλοσοφία.

Μετά ήρθε ο Μεσαίωνας και μαζί του η άνοδος της εκκλησίας. Μόλις η οργάνωση της εκπαίδευσης πέρασε στην αρμοδιότητα της Καθολικής Εκκλησίας, η έμφαση μεταφέρθηκε αμέσως στη θεολογία. Η εκπαίδευση οργανωνόταν κυρίως σε μοναστήρια και κύριος στόχος της ήταν να εκπαιδεύσει την επόμενη γενιά ιερέων, μοναχών και εκκλησιαστικών ηγετών. Η διδασκαλία παρασχέθηκε σχεδόν αποκλειστικά στα Λατινικά και οι μαθητές μπορούσαν να κερδίσουν τρία πτυχία κατά τη διάρκεια των σπουδών τους:

• Στο στοιχειώδες επίπεδο, έμαθαν να γράφουν, να διαβάζουν και να μετρούν, καθώς και διάφορες βιβλικές ιστορίες και λειτουργικά τραγούδια.
• Στο ενδιάμεσο επίπεδο, η γνώση που έχει ήδη αποκτηθεί έχει εμβαθύνει με το άνοιγμα στην κλασική εκπαίδευση, που περιλαμβάνει τη λογική και τη ρητορική.
• Στο ανώτερο επίπεδο ακολουθούσε το υψηλότερο επίπεδο θεολογίας, εδώ στόχος ήταν η εκπαίδευση των ηγετών της εκκλησίας.

Η Εκκλησία έχει χρησιμοποιήσει τον θεσμό της εκπαίδευσης για τους δικούς της σκοπούς, για τον οποίο οι μεταγενέστεροι έχουν δεχθεί πολλές επικρίσεις, αλλά δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι εξαιτίας αυτού πολλές πληροφορίες από το παρελθόν έχουν αφεθεί στους επόμενους με τη μορφή κωδίκων, και σε αυτό το σύστημα ιδρύθηκαν και τα πρώτα πανεπιστήμια στις αρχές της νέας χιλιετίας. Και είναι επίσης αλήθεια ότι εκτός από την αριστοκρατία, μερικοί φτωχοί νέοι είχαν επίσης την ευκαιρία να μάθουν στα μοναστήρια – κάτι που είναι πολύ σημαντικό, έστω και μόνο επειδή κανείς δεν φρόντισε για την εκπαίδευση των αγροτών για πολύ καιρό. Κάποιο επίπεδο μεταφοράς γνώσεων σίγουρα λειτούργησε στα χωριά και στις μεγάλες πόλεις, αλλά πολύ λίγοι από τους φτωχότερους γνώριζαν ανάγνωση και γραφή. Απλώς δεν ήταν απαραίτητο να εκπαιδεύσουμε αυτούς τους ανθρώπους, οι οποίοι έτσι κι αλλιώς δεν θα είχαν χρόνο να πάνε σχολείο, γιατί ήταν πιο σημαντικό να εργάζονται στα χωράφια.

Ο πρώτος νόμος για την υποχρεωτική εκπαίδευση

Αυτό άλλαξε κάπως με την Εποχή του Διαφωτισμού: ήταν τότε που άρχισε ο εκδημοκρατισμός της εκπαίδευσης, το σχολείο άνοιξε τις πόρτες του όλο και ευρύτερα στα διάφορα κοινωνικά στρώματα, ενώ η εξάρτηση από την Εκκλησία χαλαρώνει επίσης και ότι οι φυσικές επιστήμες, η ιστορία και η λογοτεχνία περιλαμβάνονται επίσης. το πρόγραμμα σπουδών. Αλλά η εκρηκτική αλλαγή ήρθε μόνο με τη Βιομηχανική Επανάσταση. Τον 19ο αιώνα, η κοινωνία και το σχολικό σύστημα άρχισαν να αλλάζουν απότομα, η ανάπτυξη της βιομηχανίας δημιούργησε νέα επαγγέλματα και θέσεις εργασίας, για τις οποίες ήταν απαραίτητο ένα εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό. Υπό το πρίσμα αυτό, το εκπαιδευτικό σύστημα έπρεπε επίσης να μεταρρυθμιστεί, καθώς η παραδοσιακή θρησκευτική εκπαίδευση δεν παρείχε γνώση που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εδώ.

Ο πρώτος νόμος περί υποχρεωτικής εκπαίδευσης ψηφίστηκε από το βρετανικό κοινοβούλιο το 1833, αλλά αργότερα ακολούθησαν και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η εμφάνιση της δημόσιας εκπαίδευσης επέτρεψε τον εκδημοκρατισμό της εκπαίδευσης και τη διαθεσιμότητα εκπαιδευτικών ευκαιριών για ευρύτερα στρώματα της κοινωνίας. Κατά τη διαμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος με τη σημερινή έννοια, οι στόχοι του σχολείου άλλαξαν: το πιο σημαντικό πράγμα έγινε ότι οι άνθρωποι μπορούσαν να συμμετέχουν αποτελεσματικά στον σύγχρονο οικονομικό κύκλο. Έμφαση δόθηκε όχι μόνο στην απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων, αλλά και στη γενικότερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, απαραίτητη για την ένταξη στην κοινωνία και την ενεργό συμμετοχή των πολιτών. Εν τω μεταξύ, με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, οι μορφές και οι μέθοδοι εκπαίδευσης έχουν επίσης αλλάξει, και οι ατομικές ικανότητες και εξατομικευμένη εκπαίδευσηΗ εμφάνιση των υπολογιστών, του Διαδικτύου και της ψηφιακής τεχνολογίας έχουν δημιουργήσει νέες ευκαιρίες.

Οι ευκαιρίες για διαδικτυακή εκπαίδευση και εξ αποστάσεως εκπαίδευση συνέχισαν να επεκτείνονται την τελευταία δεκαετία και η καινοτομία και η τεχνολογική ανάπτυξη στην εκπαίδευση συνεχίζουν να αναπτύσσονται δυναμικά. Το ξέσπασμα του κορωνοϊού το 2020 ήταν ένα ορόσημο εδώ, όταν σχεδόν ολόκληρος ο κόσμος μπήκε σε επ’ αόριστον καραντίνα και την ίδια στιγμή, η εκπαίδευση μεταφέρθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου στο διαδίκτυο για μερικούς μήνες. Και παρόλο που η καραντίνα τελείωσε και τα ιδρύματα είναι ανοιχτά, οι διαδικτυακές μορφές εκπαίδευσης συνεχίζουν να ευδοκιμούν και αποτελούν μια εξαιρετική εναλλακτική για όποιον θέλει να παρακολουθήσει ιδιαίτερα μαθήματα από ιδιωτικούς δασκάλους, με αυθαίρετη ωριαία χρέωση, για παράδειγμα στο δικό του δωμάτιο.