Βδομάδα με την εβδομάδα, εμπιστευτικά έγγραφα φαίνεται να πέφτουν από τον ουρανό. Από το καλοκαίρι του 2022, δεκάδες απόρρητα έγγραφα έχουν βρεθεί στην κατοχή του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, του νυν προέδρου Τζο Μπάιντεν και του πρώην αντιπροέδρου Μάικ Πενς. Τα ΜΜΕ διασκεδάζουν με αυτή την πολιτική σαπουνόπερα, ενώ τα δύο εχθρικά στρατόπεδα – Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι – απειλούνται με μαχαίρι.

Είτε βρίσκονται σε κουτιά από την πολυτελή κατοικία του Τραμπ στο Μαρ-α-Λάγκο, ξεχασμένα σε παλιά γραφεία είτε παραλαμβανόμενα σε γκαράζ, όλα αυτά τα αρχεία έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: θα πρέπει να βρίσκονται στην κατοχή τους. Εθνικά Αρχεία, η ομοσπονδιακή υπηρεσία που είναι υπεύθυνη για τη διατήρηση δημόσιων αρχείων.

Πράγματι, όλα τα έγγραφα εργασίας που κυκλοφορούν στον Λευκό Οίκο – κείμενο, εικόνες, βίντεο, σε παραδοσιακή ή ηλεκτρονική μορφή – είναι ιδιοκτησία της κυβέρνησης και συνεπώς του αμερικανικού λαού. Έτσι, στο τέλος της θητείας τους, οι πρόεδροι και οι αντιπρόεδροι έχουν την υποχρέωση να επιστρέψουν τα έγγραφα αυτά στα Εθνικά Αρχεία, τα οποία ασχολούνται με τη δημιουργία των προεδρικών βιβλιοθηκών. Έτσι λέει ο νόμος, και συγκεκριμένα ο νόμος περί προεδρικών αρχείων, που υπεγράφη σε νόμο το 1978 από τον Πρόεδρο Τζίμι Κάρτερ. Ο διάδοχός του, Ρόναλντ Ρίγκαν, ήταν ο πρώτος Αμερικανός αρχηγός κράτους που συμμορφώθηκε. Πριν από αυτόν τον νόμο τα προεδρικά αρχεία ανήκαν στον… πρώην πρόεδρο.

Ένας νόμος που βασίζεται στην καλή πίστη

Το πρόβλημα είναι ότι αυτός ο νόμος θέτει πολύ συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη συλλογή και μεταφορά αυτών των αρχείων, αλλά δεν προβλέπει κυρώσεις εάν δεν τηρηθούν κατά γράμμα. Κατά μία έννοια, ο νόμος βασίζεται στην καλή πίστη των πρώην αρχηγών κρατών και των ομάδων τους. Ίσως επειδή, τότε, οι συντάκτες του νόμου δεν πίστευαν ότι ένας πρόεδρος που αποχωρεί από το Οβάλ Γραφείο δεν θα ήθελε να παραδώσει αυτά τα έγγραφα.

Αλλά εκεί έρχεται ο Ντόναλντ Τραμπ και η επιδρομή του FBI τον Αύγουστο του 2022 στην κατοικία του στο Μαρ-α-Λάγκο της Φλόριντα. Φωτογραφίες από αρχεία με την ένδειξη «Ακρως απόρρητο» σκορπισμένα στο χαλί έχουν συγκλονίσει τους ειδικούς της εθνικής ασφάλειας. Η εσκεμμένη άρνηση του Ντόναλντ Τραμπ να επιστρέψει αυτά τα έγγραφα στα Εθνικά Αρχεία, που το έχει ζητήσει επανειλημμένα, συνιστά μια μορφή κακίας που υπερβαίνει τη μη συμμόρφωση με τον Νόμο για τα Προεδρικά Αρχεία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το Υπουργείο Δικαιοσύνης επικαλέστηκε έναν άλλο νόμο, τον νόμο περί κατασκοπείας, όταν ανακοίνωσε την έρευνα τον Αύγουστο του 2022. Ορίστηκε ειδικός εισαγγελέας για να ηγηθεί αυτής της έρευνας, η οποία μετατράπηκε σε ποινική έρευνα. Ο J. William Leonard, ανώτερος αξιωματούχος των Εθνικών Αρχείων από το 2002 έως το 2008, είπε στο περιοδικό TIME ότι «γενικά όσοι αρνούνται να παραδώσουν απόρρητα έγγραφα είναι εκείνοι που το κάνουν για κακόβουλους λόγους».

Σε σύγκριση με την υπόθεση Τραμπ, οι υποθέσεις των χαμένων αρχείων του Τζο Μπάιντεν και του Μάικ Πενς φαίνεται να έχουν να κάνουν περισσότερο με αμέλεια παρά με κακία. Και στις δύο περιπτώσεις, τα έγγραφα φαίνεται ότι αφαιρέθηκαν κατά λάθος και στη συνέχεια αφέθηκαν σε λιγότερο ή περισσότερο ασφαλείς θέσεις.

«Οι εκτελεστικοί υπάλληλοι παίρνουν τα έγγραφα στο σπίτι για να τα διαβάσουν το βράδυ και μετά τα φέρνουν πίσω το πρωί», δήλωσε στο CNBC ο Δημοκρατικός γερουσιαστής Τιμ Κέιν από τη Βιρτζίνια. Οι ομάδες συμβούλων τους τείνουν να κάνουν τα στραβά μάτια στους κανόνες ασφαλείας σχετικά με την επεξεργασία αυτών των εγγράφων, επειδή είναι πιο βολικό ή ταχύτερο ή απλώς επειδή είναι χαλαρές.

Συνέβη ακόμη και στον Τζίμι Κάρτερ

Μέσα στο χάος των τελευταίων ημερών μιας προεδρικής εντολής, είναι απαραίτητο να διευθετηθεί τι πρέπει και τι όχι να παραδοθεί στα Αρχεία. Επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ορισμένα έγγραφα καταλήγουν σε λάθος πλαίσιο… Το φαινόμενο είναι τόσο διαδεδομένο που υπάρχει μια ενότητα στον ιστότοπο των Εθνικών Αρχείων αφιερωμένη στη διαδικασία επιστροφής χαμένων αρχείων. Ακολούθησαν κατά γράμμα πρωτόκολλο οι δικηγόροι του Τζο Μπάιντεν και του Μάικ Πενς, οι οποίοι αποκάλυψαν ότι είχαν συναντήσει τέτοια χαμένα έγγραφα. Επικαλούμενο ανώνυμες πηγές, το CNBC συμπεραίνει ότι ο πρώην πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ βρήκε επίσης απόρρητα έγγραφα στο σπίτι του στη Τζόρτζια, τα οποία επέστρεψε στα Εθνικά Αρχεία.

Για να μην κατηγορηθεί για ευνοιοκρατία, το υπουργείο Δικαιοσύνης διόρισε επίσης ειδικό εισαγγελέα στην υπόθεση Μπάιντεν για να καθορίσει εάν τα έγγραφα περιέχουν πληροφορίες που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την εθνική ασφάλεια. Ο J. William Leonard, πρώην ανώτερος αξιωματούχος των Εθνικών Αρχείων, πιστεύει ότι αυτό δεν ήταν απαραίτητο. «Έχουμε τώρα έναν ειδικό εισαγγελέα για μια υπόθεση που θα έπρεπε να είναι μια έρευνα ρουτίνας», είπε στο περιοδικό TIME, προσθέτοντας ότι «η αντίδραση του κοινού σήμερα είναι εντελώς υπερφίαλη».

Μετάφραση από την Cornelia Mohora βασισμένη στο άρθρο που δημοσιεύει το France24.