«Θα μας κάνει πόλεμο ο Ερντογάν; – αυτή η ερώτηση, που επαναλαμβάνεται επ’ άπειρον από τα ελληνικά ΜΜΕ, κρατά τη χώρα μαγεμένη. Δεν είναι απλώς ένα θέμα που πουλάει καλά από την άποψη των μέσων ενημέρωσης. Βοηθά επίσης την ελληνική κυβέρνηση να μιλήσει για έναν «εθνικό κίνδυνο», αντί να εστιάζει σε άβολα εγχώρια πολιτικά θέματα, όπως το ατελείωτο σκάνδαλο των παράνομων υποκλοπών ή ο παράνομος πληθωρισμός.

Πέρα όμως από τις υπερβολές και την πολιτική χειραγώγηση, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν γίνεται ολοένα και πιο απειλητικός στις δηλώσεις του. Την περασμένη εβδομάδα είπε επανειλημμένα: “Ε, Έλληνα! Δες την ιστορία. Αν συνεχίσεις έτσι, η τιμή θα είναι πολύ υψηλή για σένα!”

Ο Ερντογάν αναφέρθηκε στο έτος 1922, όταν ο ιδρυτής του τουρκικού κράτους, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, νίκησε τον ελληνικό στρατό, εκδιώκοντας τον ελληνικό πληθυσμό από τη Μικρά Ασία. Εκατό χρόνια μετά από αυτή την «καταστροφή», όπως την αποκαλούν οι Έλληνες, ο Ερντογάν απειλεί να την επαναλάβει. «Μπορούμε να έρθουμε, ξαφνικά, ένα βράδυ», απείλησε.

Μπορεί ο Ερντογάν να αντέξει έναν πόλεμο;

Είναι σοβαρός; Θέλει πραγματικά ο Ερντογάν να στείλει μαχητικά αεροσκάφη για να επιτεθεί στα ελληνικά νησιά στο ανατολικό Αιγαίο, όπως συνεχίζει να προτείνει; Το ερώτημα αυτό θα τεθεί και στην ιδρυτική σύνοδο κορυφής της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας, που θα πραγματοποιηθεί στην Πράγα την Πέμπτη και την Παρασκευή (6 – 7.10.2022). Η σύνοδος κορυφής είναι ένα νέο όργανο της ΕΕ, στο οποίο καλείται να συμμετάσχει η Τουρκία, καθώς και χώρες όπως η Δημοκρατία της Μολδαβίας, η Ουκρανία και τα κράτη των Δυτικών Βαλκανίων. Πρόκληση θα είναι και η προσέγγιση ΕΕ-Τουρκίας, στο πλαίσιο του πολέμου στην Ουκρανία. Η εκτόνωση των ελληνοτουρκικών εντάσεων θα έχει καθοριστική σημασία εδώ.

Σύμφωνα με τους περισσότερους ειδικούς και παρατηρητές, είναι σαφές ότι ενώ η ρητορική του Ερντογάν είναι πολεμική, δεν πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Πράγματι, ο Τούρκος πρόεδρος απλά δεν μπορεί να αντέξει έναν πόλεμο με την Ελλάδα, χώρα μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ.

Το ΝΑΤΟ και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα επιτρέψουν πόλεμο

Και αυτό για πολλούς λόγους. Από τη μια πλευρά, οι πιθανότητες του Ερντογάν να κερδίσει έναν τέτοιο πόλεμο είναι αβέβαιες. Από την άλλη πλευρά, το ΝΑΤΟ δεν θα επιτρέψει ποτέ, μέλος του, την Τουρκία να πολεμήσει ενάντια στο άλλο μέλος του, την Ελλάδα. Ειδικά οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα επέτρεπαν κάτι τέτοιο. Στο πλαίσιο του πολέμου στην Ουκρανία, το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να αντέξει σημάδια αδυναμίας, όπως ένας πόλεμος μεταξύ δύο κρατών μελών. Δεύτερον, οι αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στην Κρήτη και στην Αλεξανδρούπολη, στην ανατολική Ελλάδα, είναι εξαιρετικά σημαντικές για τον στρατιωτικό εφοδιασμό των στρατευμάτων του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη και για τη στρατιωτική βοήθεια που προσφέρεται στην Ουκρανία.

Πολιτική «ελεγχόμενης έντασης»

Ωστόσο, δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς ένα λεγόμενο «θερμό επεισόδιο» στο Αιγαίο. Θα μπορούσε να πυροδοτηθεί, για παράδειγμα, από μια τουρκική εισβολή σε ένα μικρό, ακατοίκητο ελληνικό νησί, ένα από τα πολλά που υπάρχουν στο ανατολικό Αιγαίο. Αλλά αυτό θα ήταν το χειρότερο σενάριο.

Είναι βέβαιο ότι από την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, ο Ερντογάν ασκεί μια πολιτική «ελεγχόμενης έντασης» σε σχέση με την Αθήνα. Βουλευτικές και προεδρικές εκλογές θα γίνουν στην Τουρκία στα μέσα του επόμενου έτους και γι’ αυτό ο Ερντογάν χρησιμοποιεί εξαιρετικά πολεμική γλώσσα. Φαίνεται ότι θέλει να ικανοποιήσει το εθνικιστικό του εκλογικό σώμα.

Ο Ερντογάν συμμετείχε στη στρατιωτική άσκηση «άσκηση EFES-2022», κοντά στη Σμύρνη

Και ένα ενδεχόμενο αεροπορικό δυστύχημα θα μπορούσε να προκαλέσει κλιμάκωση της ήδη εκρηκτικής κατάστασης. Αυτή τη στιγμή, τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη εισέρχονται σχεδόν καθημερινά στον ελληνικό εναέριο χώρο, αναγκάζοντας την ελληνική Πολεμική Αεροπορία να τα αναχαιτίσει και να τα συνοδεύσει στα ανατολικά. Μέχρι στιγμής κανένας πιλότος, ούτε Τούρκος ούτε Έλληνας, δεν έχει χάσει την ψυχραιμία του. Αλλά ένα μοιραίο λάθος δεν μπορεί να αποκλειστεί.

«Επικίνδυνα παιχνίδια»

Εδώ και πολλά χρόνια, η Τουρκία απειλεί την Ελλάδα με την κόψη του ξυραφιού εάν επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα γύρω από τα νησιά της στα 12 ναυτικά μίλια, όπως ορίζει το διεθνές δίκαιο. Ωστόσο, ο Τούρκος πρόεδρος παρουσιάζει τα πράγματα ανάποδα, λες και η Ελλάδα απειλούσε την Τουρκία με πόλεμο. Καταγγέλλει ότι η Ελλάδα, η οποία έχει αυξήσει τη στρατιωτική της παρουσία σε ορισμένα νησιά, παίζει «επικίνδυνα παιχνίδια», υποσχόμενος ότι εάν χρειαστεί θα χρησιμοποιήσει όλα τα διαθέσιμα μέσα για να υπερασπιστεί τα δικαιώματα του τουρκικού λαού.

Μητσοτάκης και Ερντογάν συναντήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη τον Μάρτιο του 2022

Η ελληνική διπλωματία πάντα απαντά: δεν απειλούμε την Τουρκία. Είμαστε ανοιχτοί σε διάλογο με βάση το διεθνές δίκαιο και το διεθνές δίκαιο της θάλασσας Ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης προσπαθεί να διατηρήσει την ψυχραιμία του. Στην ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ απηύθυνε το εξής μήνυμα προς την Τουρκία: «Θέλω να σας πω ότι η Ελλάδα δεν αποτελεί απειλή για τη χώρα σας. Δεν είμαστε εχθροί, είμαστε γείτονες.

Συνάντηση στην Πράγα;

Μέχρι στιγμής, ο Ερντογάν δεν έχει δείξει πρόθυμος να κάνει διάλογο σε βάθος με τον Μητσοτάκη, αλλά δεν αποκλείεται μια τέτοια συνάντηση να γίνει στο περιθώριο της συνόδου κορυφής της Πράγας. Εάν γίνει ένας τέτοιος διάλογος, είναι πιθανό καμία πλευρά να μην επιμείνει σε εποικοδομητικές συνομιλίες για να τερματιστούν οριστικά οι διαφορές.