Η έντονη συζήτηση των τελευταίων ημερών στη Γερμανία που προκλήθηκε από τη συμμετοχή της κινεζικής δημόσιας εταιρείας Cosco στις δράσεις στο λιμάνι του Αμβούργου δέχεται άσχημα στην Ελλάδα. Από το 2011 το ελληνικό κράτος, υπό την πίεση της κρίσης χρέους και της τρόικας, πούλησε όλα τα λιμάνια και τα αεροδρόμια σε ξένες εταιρείες. Το 2016, η κυβέρνηση της Αθήνας εξουσιοδότησε τον Κινέζο εφοπλιστή Cosco να πάρει τον έλεγχο των δύο τρίτων των μετοχών στο λιμάνι του Πειραιά.

Μέχρι στιγμής, η ελληνική κυβέρνηση είναι ευχαριστημένη με τις επιχειρήσεις της Cosco στο μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας. «Οι κινεζικές επενδύσεις στον Πειραιά είναι επωφελείς και για τις δύο χώρες», δήλωσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατά τη διάρκεια της πρώτης συνόδου κορυφής 17 κρατών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης στις 9 Σεπτεμβρίου 2021. Ο Κινέζος πρόεδρος Xi Jingping χαρακτήρισε την επένδυση Cosco στον Πειραιά «υποδειγματικού έργου». . Ανακάλυψε ο ίδιος το λιμάνι το 2019, με τον Σι να θεωρεί τον Πειραιά «ένα σημαντικό σημείο για γρήγορες χερσαίες και θαλάσσιες συνδέσεις μεταξύ Κίνας και Ευρώπης, καθώς και σύνδεσης Ασίας και Ευρώπης».

Οι Κινέζοι μάλιστα έχουν εκσυγχρονίσει το λιμάνι: από την πλευρά του, ο Πειραιάς είναι το μεγαλύτερο λιμάνι της ανατολικής Μεσογείου και το έβδομο στην Ευρώπη. Οι δουλειές είναι ασφαλείς, οι συνθήκες εργασίας δεν είναι καλύτερες, αλλά όχι χειρότερες από άλλες εταιρείες στην Ελλάδα. Η Cosco λειτουργεί βάσει της ελληνικής εργατικής νομοθεσίας και η εταιρεία ελέγχεται, τουλάχιστον θεωρητικά, από τις τοπικές αρχές, αν και τέτοιοι έλεγχοι σπάνια γίνονται.

Ωστόσο, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις στον Πειραιά διαμαρτύρονται για τις συνθήκες εργασίας και επιμένουν σε περισσότερα μέτρα ασφαλείας, ειδικά αφού ένας εργαζόμενος έχασε τη ζωή του πέρυσι μετά από εργατικό ατύχημα. Η Cosco, όπως και οι περισσότεροι εργοδότες στην Ελλάδα, δεν αισθάνεται καμία αυξημένη πίεση από τις ελληνικές αρχές.

Hot spot για προϊόντα από την Κίνα

Από τότε που η Cosco επένδυσε στο λιμάνι του Πειραιά, πλοία από κινεζικές εταιρείες φέρνουν όλο και περισσότερα προϊόντα εκεί, με το λιμάνι να γίνεται σημαντικό σημείο στη Μεσόγειο Θάλασσα. Κάτι που δεν αποτελεί πρόβλημα για τα υπόλοιπα ελληνικά λιμάνια, καθώς δεν ανταγωνίζονται τον Πειραιά. Άλλα συγκοινωνιακά σημεία στη νότια Μεσόγειο, ωστόσο, διαμαρτύρονται για απώλεια σημασίας και πτώση του τζίρου.

Είναι λοιπόν επιτυχία η κινεζική επένδυση στον Πειραιά; Μόνο αν δεν υπάρχει όραμα και χρήματα για μια εθνική θαλάσσια πολιτική, λέει ο Κώστας Χλωμούδης, καθηγητής ναυτιλιακών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πειραιά. Σε διάλογο με τη DW εξηγεί πώς το μοντέλο εμπλοκής ιδιωτικών εταιρειών στις δράσεις των λιμανιών δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα στην Ελλάδα. Στην ΕΕ, μια αποβάθρα μισθώνεται για ορισμένο χρονικό διάστημα σε ιδιωτική εταιρεία και πολλές ανταγωνιστικές εταιρείες χρησιμοποιούν συχνά τον ίδιο τερματικό σταθμό εμπορευματοκιβωτίων. Στην Ελλάδα η κατάσταση είναι τελείως διαφορετική.

Ο Πειραιάς δεν είναι Αμβούργο

Στην περίπτωση του λιμανιού του Πειραιά, το πλειοψηφικό πακέτο, αρχικά το 51%, μετά το 67%, πουλήθηκε στους Κινέζους από την Cosco. Οι πλοιοκτήτες της Cosco μπορούν να αποφασίσουν μονομερώς το μέλλον του λιμανιού. Η Cosco ελέγχει όλες τις αποβάθρες και τα τερματικά. «Η πώληση του λιμανιού του Πειραιά στους Κινέζους από την Cosco ήταν, εξάλλου, η συναλλαγή έγινε, τραγικό λάθος», εξηγεί ο Χλωμούδης. Ο Πειραιάς πλέον, σε αντίθεση με το Αμβούργο, εξαρτάται άμεσα από ένα άλλο κράτος, δηλαδή την Κίνα.

Το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης στη βόρεια Ελλάδα

Σε αυτό προστίθεται και η ιδιωτικοποίηση ενός άλλου σημαντικού λιμανιού στη βόρεια Ελλάδα, αυτού της Αλεξανδρούπολης. Είναι πολύ πιθανό ο έλεγχος εκεί να αναληφθεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ήδη, το λιμάνι είναι ένα σημαντικό σημείο διέλευσης για τις αποστολές όπλων των ΗΠΑ. Ο καθηγητής Χλωμούδης επικρίνει την κατάσταση ώστε εξαιρετικά σημαντικές υποδομές από γεωστρατηγική άποψη για την ΕΕ να ελέγχονται από τρίτες χώρες.

Οι Βρυξέλλες πρέπει να παρέμβουν

Ο Πειραιώτης καθηγητής είναι βέβαιος ότι χρειάζονται σαφείς κανόνες, που θα μπουν στις συμβάσεις παραχώρησης, ώστε να μην τεθεί σε κίνδυνο η εθνική ασφάλεια ή η ευρωπαϊκή ασφάλεια. Οι διατάξεις που αφορούν τις υποδομές γεωστρατηγικής σημασίας πρέπει να είναι ενιαίες σε κοινοτικό επίπεδο. Οι συνθήκες πρέπει να είναι παρόμοιες για όλα τα λιμάνια του Ρότερνταμ, του Αμβούργου και του Πειραιά.

«Χρειαζόμαστε μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική», λέει ο Χλωμούδης. «Η Επιτροπή πρέπει να δει τις συζητήσεις για το θέμα στη Γερμανία ως ευκαιρία να παρουσιάσει ένα κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο για την προστασία των ευρωπαϊκών συμφερόντων στις σχέσεις με τρίτες χώρες».

Συνταγή ιδιωτικοποίησης

Μεταφορέας της Cosco στο λιμάνι του Αμβούργου

Πρέπει να θυμόμαστε ότι στις αρχές αυτού του αιώνα, στην Ευρώπη, υπάρχει μόνο μία μαγική συνταγή για την επίλυση οικονομικών προβλημάτων: η ιδιωτικοποίηση των υποδομών. Πωλούνται τα πάντα: λιμάνια, αεροδρόμια, εταιρείες ύδρευσης και ηλεκτρισμού. Αυτό ίσχυε και για την Ελλάδα, που διψούσε για επενδύσεις.

Οι Κινέζοι ήταν οι πρώτοι που ενδιαφέρθηκαν τόσο για το λιμάνι του Πειραιά όσο και για το λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Στη συνέχεια, όμως, οι εργαζόμενοι αμύνθηκαν με επιτυχία κατά της εξαγοράς. Μόλις το 2009 η τότε κυβέρνηση, με επικεφαλής τον Κώστα Καραμανλή, κατάφερε να μισθώσει έναν τερματικό σταθμό εμπορευματοκιβωτίων στο λιμάνι του Πειραιά στους Κινέζους από την Cosco.

Στη συνέχεια ακολούθησε η κρίση δημόσιου χρέους του 2010. Ένας από τους όρους που επέβαλε η τρόικα ΕΕ, ΕΚΤ και ΔΝΤ για τη διάσωση της ελληνικής οικονομίας ήταν η πώληση των κρατικών ακινήτων. Έτσι η Cosco απέκτησε την πλειοψηφία των μετοχών στο λιμάνι του Πειραιά, όντας η μόνη που ενδιαφέρεται να επενδύσει.

Η πίεση για ιδιωτικοποίηση οδήγησε και τους Γερμανούς της Fraport να καταλάβουν 14 ελληνικά αεροδρόμια, μεταξύ των οποίων και αυτό της Θεσσαλονίκης. Η Fraport μπορεί πλέον να αποφασίσει σε ποιο αεροδρόμιο θα επενδύσει ή όχι. Το ελληνικό κράτος δεν έχει πλέον λόγο. Όμως, σε αντίθεση με τους Αμερικανούς ή τους Κινέζους επενδυτές, η Fraport είναι μια γερμανική και κοινοτική εταιρεία και όχι μια εταιρεία που αντιπροσωπεύει γεωπολιτικό κίνδυνο.