Οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο διαφορετικά. Η αντίληψη του κινδύνου επηρεάζεται από παράγοντες που υπάρχουν σε φυσικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς χώρους.
Ο φυσικός χώρος περιλαμβάνει την οργάνωση του χώρου εργασίας, το σχεδιασμό της διαδικασίας, τα μηχανήματα και τον εξοπλισμό, την εργονομία του χώρου εργασίας, τα υλικά, τη θερμοκρασία, την ποιότητα του αέρα και το αποτέλεσμα των μέτρων ελέγχου κ.λπ.
Ο ψυχολογικός χώρος περιλαμβάνει τις αντιλήψεις, τα συναισθήματα και τις πεποιθήσεις μας, τα μοτίβα σκέψης, τη διαίσθηση και τις νοητικές συντομεύσεις, τις συνήθειες και τις προηγούμενες εμπειρίες.
Ο κοινωνικός χώρος περιλαμβάνει την οργανωτική κουλτούρα, κοινές αξίες, σχέσεις, κοινωνική επικύρωση, αναγνώριση και τιμωρίες, γλώσσα, ομιλία και σηματοδότηση, συλλογικές συνήθειες, ιστορίες, οργανωτικοί ήρωες κ.λπ.
Παραδοσιακά, οι εταιρείες εστιάζουν τις προσπάθειές τους για την πρόληψη ατυχημάτων σε παράγοντες που υπάρχουν στο φυσικό χώρο εφαρμόζοντας μέτρα ελέγχου, που συνήθως ονομάζονται Πυραμίδα ελέγχων: αφαίρεση ή αντικατάσταση κινδύνου, τεχνικοί έλεγχοι, διοικητικοί έλεγχοι ή εξοπλισμός ατομικής προστασίας (ΜΑΠ). Έγραψα αναλυτικότερα για το θέμα εδώ: https://www.corporatedynamics.ro/ierarhia-controalelor-si-iluzia-controlului/ και εδώ https://www.corporatedynamics.ro/criterii-de-acceptarea-riscului-alarp/#more-4618
Ομοιοσταση
«Ομοιόσταση» είναι λέξη που προέρχεται από δύο ελληνικές λέξεις ὅμοιος και στάσις, η σημασία των οποίων είναι «ακόμη και” Και “συνεχής“.
Από βιολογική άποψη, η ομοιόσταση αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο το σώμα ενεργεί για να διατηρήσει ένα σταθερό εσωτερικό περιβάλλον παρά τις περιβαλλοντικές διακυμάνσεις, όπως η θερμοκρασία και το σάκχαρο του αίματος ή διάφορους στρεσογόνους παράγοντες.
Η θεωρία της ομοιόστασης κινδύνου προτάθηκε για πρώτη φορά από τον Gerald JS Wilde (1994) ο οποίος καταφέρνει να την εκφράσει με έναν πολύ εύκολα κατανοητό τρόπο: «Δώσε μου μια σκάλα που είναι δύο φορές πιο σταθερή και θα ανέβω δύο φορές πιο ψηλά, δώσε μου έναν λόγο να προσέχω και θα είμαι δύο φορές πιο ντροπαλός».
Ο Wilde λέει ότι οι άνθρωποι έχουν ένα επίπεδο κινδύνου που αποδέχονται και προτιμούν επίπεδο κινδύνου. Το στοχευόμενο επίπεδο κινδύνου εξαρτάται από τα αντιληπτά οφέλη και τις βλάβες των εναλλακτικών ασφαλών και μη ασφαλών συμπεριφορών και καθορίζει τον βαθμό στον οποίο θα εκτεθούμε σε κινδύνους που μπορεί να επηρεάσουν την υγεία και την ασφάλειά μας.
Γενικά, το επίπεδο κινδύνου που προτιμούν να αναλάβουν οι άνθρωποι εξαρτάται από τέσσερις παράγοντες χρησιμότητας και θα είναι υψηλότερο όσο υψηλότεροι είναι οι παράγοντες 1 και 4 και οι χαμηλότεροι παράγοντες 2 και 3:
- Αναμενόμενα οφέλη από εναλλακτικές σε επικίνδυνες συμπεριφορές (παραδείγματα: εξοικονόμηση χρόνου με υπερβολική ταχύτητα, καταπολέμηση της πλήξης, αύξηση της κινητικότητας).
- Αναμενόμενο κόστος εναλλακτικών επικίνδυνων συμπεριφορών (π.χ. εισιτήρια υπερβολικής ταχύτητας, επισκευές αυτοκινήτων, ασφαλιστικές επιβαρύνσεις).
- Αναμενόμενα οφέλη από εναλλακτικές ασφαλείς συμπεριφορές (παραδείγματα: μειώσεις ασφάλισης για περιόδους χωρίς ατυχήματα, αυξημένη φήμη, ευθύνη).
- Αναμενόμενο κόστος εναλλακτικών σε ασφαλείς συμπεριφορές (παραδείγματα: φοράτε μια άβολη ζώνη ασφαλείας, σας αποκαλούν δειλό από τους συνομηλίκους σας, χάνετε χρόνο).
Οι άνθρωποι αλλάζουν τη συμπεριφορά τους ως απάντηση στην εφαρμογή μέτρων ελέγχου με βάση το επίπεδο κινδύνου που έχουν στόχο. Εάν οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται υποκειμενικά το επίπεδο κινδύνου ως σχετικά χαμηλό, τροποποιούν τη συμπεριφορά τους για να αυξήσουν την έκθεσή τους στον κίνδυνο. Αντίθετα, εάν αντιλαμβάνονται υψηλότερο επίπεδο κινδύνου, μπορεί να είναι πιο προσεκτικοί.
Οι οδηγοί αισθάνονται πιο ασφαλείς πίσω από το τιμόνι των αυτοκινήτων που διαθέτουν αερόσακους, φρένα ABS και τετρακίνηση, έτσι επιταχύνουν. Οι καπνιστές πιστεύουν ότι τα «ελαφριά» τσιγάρα είναι καλύτερα για την υγεία τους, γι’ αυτό και καπνίζουν περισσότερο. Η νομοθεσία που απαιτούσε από τους μοτοσυκλετιστές και τους ποδηλάτες να φορούν κράνος δεν μείωσε το ποσοστό θανάτων. όταν ένιωθαν πιο ασφαλείς, αύξησαν την ταχύτητά τους και κατά συνέπεια αυξήθηκε ο αριθμός των νεκρών. Ο κίνδυνος μειώθηκε σε έναν τομέα, αλλά έγινε αποδεκτός σε υψηλότερο επίπεδο σε έναν άλλο.
Τι δουλεύει
Η θεωρία της ομοιόστασης κινδύνου έρχεται σε αντίθεση με την παραδοσιακή προσέγγιση του OHS, η οποία υποστηρίζει ότι όταν οι πρωτοβουλίες δεν λειτουργούν όπως αναμένεται, χρειάζονται περισσότεροι έλεγχοι.
Αυτό εξηγεί γιατί οι παραδοσιακές πρωτοβουλίες ασφάλειας και κινδύνου δεν λειτουργούν. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτές οι πρωτοβουλίες επικεντρώνονται στην ορθολογική σκέψη, στους μηχανικούς κινδύνους και στα μέτρα ελέγχου. Δεν λαμβάνουν υπόψη τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται υποκειμενικά τον κίνδυνο ή πώς λαμβάνουν κρίσεις και αποφάσεις σχετικά με τον κίνδυνο.
Η θεωρία του Wilde υποστηρίζει ότι το επίπεδο των ατυχημάτων που οφείλονται στην ανθρώπινη συμπεριφορά μπορεί να μειωθεί με παρεμβάσεις που αυξάνουν την επιθυμία των ανθρώπων να είναι υγιείς και ότι μερικές φορές λιγότερος έλεγχος και περισσότερα κίνητρα μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικές. Για αυτό είναι απαραίτητο τα τμήματα του SSM να δώσουν προσοχή σε όλους τους παράγοντες που επηρεάζουν την αντίληψη του κινδύνου, δηλαδή αυτούς του Ψυχολογικού Χώρου και του Κοινωνικού Χώρου. https://www.corporatedynamics.ro/managementul-riscului-factorul-uman/#more-3101
Στους μεγάλους οργανισμούς, το κλειδί βρίσκεται τόσο στους ειδικούς του OHS – λειτουργία υποστήριξης, όσο και στους ηγέτες ομάδων και τμημάτων. Όσο πιο κοντά είναι με τους ανθρώπους και όσο περισσότερο μιλούν για την ασφάλεια στο χώρο εργασίας, τόσο πιο πιθανό είναι να πετύχουν.
Δυστυχώς, οι δεξιότητες που απαιτούνται για να γίνει αυτό δεν περιλαμβάνονται στα προγράμματα σπουδών του OSHA, του NEBOSH ή εκείνων που είναι εξουσιοδοτημένα από το Υπουργείο Εργασίας της Ρουμανίας – επιθεωρητής, αξιολογητής, ελεγκτής OHS. Αυτές είναι οι σχεσιακές δεξιότητες: αποτελεσματική επικοινωνία, συναισθηματική νοημοσύνη, επιρροή, ενσυναισθητική επικοινωνία, η τέχνη της ερώτησης, η ακρόαση, η μάθηση, η ηθική, η ηγεσία κ.λπ.
Εάν μπορούμε να βελτιώσουμε την αντίληψή μας για τον κίνδυνο και τον τρόπο με τον οποίο παίρνουμε αποφάσεις για τη μείωση του κινδύνου σε ένα αποδεκτό επίπεδο (στόχος κινδύνου), τότε θα προσαρμόσουμε τις συμπεριφορές μας ανάλογα.
Διευθυντές που εργάζονται σε τεχνολογικές διεργασίες υψηλού κινδύνου – πετρέλαιο, φυσικό αέριο, θερμική επεξεργασία κ.λπ. – συχνά βρίσκονται στην κατάσταση ενός πιλότου που πλησιάζει για να προσγειωθεί σε έναν δευτερεύοντα διάδρομο, στον οποίο δεν έχει προσγειωθεί ποτέ πριν. Ο πιλότος αναρωτιέται: «Μπορώ να τα καταφέρω;» Ναί? Δεν? Ναί? Δεν? Ο πιλότος δεν μπορεί να αποφασίσει. Η αναποφασιστικότητα είναι απόφαση. Η απάντηση είναι όχι. Όταν το αποτέλεσμα είναι υπό αμφισβήτηση και ο κίνδυνος είναι στα όρια του αποδεκτού, η απόφαση θα πρέπει να είναι ότι είναι πολύ επικίνδυνο.
Η ανοχή μας στον κίνδυνο ταιριάζει πάντα με τις δεξιότητές μας. Η δική τους εμπειρία και προκαταλήψεις, καθώς και η έλλειψη ειδοποιήσεων ασφαλείας, κάνουν τους ανθρώπους να έχουν υπερβολική αυτοπεποίθηση και αποτελούν πολύ υψηλό προσωπικό κίνδυνο. Συχνά οι ανταμοιβές για το ρίσκο είναι ελκυστικές, αλλά είναι καλό να είμαστε ρεαλιστές σχετικά με τις ικανότητές μας.
Τόσο στην εργασία όσο και στην προσωπική μας ζωή, η επίγνωση της ομοιόστασης κινδύνου μας βοηθά να πάρουμε σοφές αποφάσεις, ειδικά όταν έχουμε μια δυνητικά επικίνδυνη στάση «Είμαι αρκετά ασφαλής τώρα».
“Certified introvert. Devoted internet fanatic. Delightfully charming troublemaker. Thinker.”
