Istvan Feitl;

György Földes, τόμος μελέτης, αντικαπιταλιστές, αριστεροί διανοούμενοι κ.λπ.

2022-08-07 17:16:00

Δεν ξέρω κατά πόσο οι τρεις έννοιες του τίτλου θα παραμείνουν σύνθημα της εγχώριας αριστεράς, το σίγουρο είναι ότι δεκατρείς διανοούμενοι το προτείνουν στο ευρύ κοινό στον τόμο μελετών τους που δημοσιεύτηκε στις αρχές του καλοκαιριού. Δεν έχουν συντάξει ένα πολιτικό μανιφέστο, δεν βλέπουν την κατάσταση ως κινητοποιητική δύναμη, ακόμα κι αν τα κείμενα είναι πολύ επικριτικά σε σχέση με το ισχύον παγκόσμιο σύστημα και την εσωτερική απολυταρχία. Προσκαλούν προβληματισμό και συζήτηση, ακόμη και με την ελπίδα της δυνατότητας περαιτέρω πολιτικής δράσης. Με αυτό το πνεύμα επιχειρούν να πείσουν τους αναγνώστες τους υπέρ της αριστερής αντικαπιταλιστικής κριτικής σκέψης και της υπεύθυνης δράσης.

Σήμερα υπάρχουν τρεις ομάδες πτυχιούχων συμβούλων πίσω από τα αριστερά κόμματα: πολιτικοί, εκλογικοί και επικοινωνιολόγοι – αναφέρει ο György Földes στο δοκίμιό του, χωρίς εκείνους τους διανοούμενους που αναπτύσσουν και τρέφουν τις ιδέες που διασφαλίζουν την ταυτότητα της πολιτικής τάξης και που είναι υπεύθυνοι για τη σύγχρονη πολιτική πρακτική και θεωρία, είναι σε θέση να παρέχουν συγχρονισμό υποβάθρου. Μπορεί κανείς να παρακολουθήσει την οργάνωση μιας τέτοιας κοινότητας αν πάρει τον τόμο που επιμελήθηκε ο György Földes και ο Attila Antal. Οι τρεις αξίες του τίτλου πλαισιώνουν τα γραπτά, υποδηλώνοντας αμέσως ότι τα αριστερά κόμματα θέτουν μια νέα θεωρητική βάση. Υπάρχει μεγάλη ανάγκη για αυτό, διότι τις τελευταίες δεκαετίες η ιδεολογική βάση του εθνικιστικού συντηρητισμού στη χώρα μας έχει προχωρήσει σε μεγάλη κλίμακα από τον Gyula Tellér στον András Lánczi μέσω των Balázs Orbán, Márton Békés και Károly Molnár Attila Molnár, για να μην αναφέρουμε τις μεταφράσεις από ξένους επιμελητές. Πιο πρόσφατα, έχουν διαδοθεί σε μεγάλη κλίμακα στο δίκτυο των κοιτώνων που φιλοξενούν δέκα χιλιάδες νέους, στην έκδοση βιβλίων και περιοδικών και στη μαζική επικοινωνία.

Η αριστερά διαμορφώνεται και αποδυναμώνεται από τις πολεμικές, δεν βλέπει τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο στα ουσιαστικά ζητήματα και σκέφτεται διφορούμενα ιδιαίτερα την Ουγγαρία. Το απίστευτο πλεονέκτημα του βιβλίου είναι ότι εντοπίζει θεμελιώδεις αξίες και, έχοντας αυτές κατά νου, επικρίνει το υπάρχον σύστημα και αναζητά ακούραστα νέες λύσεις. Έχει αρχές, κατασκευάζει με συνεκτικό τρόπο, κάνει προτάσεις -τις περισσότερες φορές μόνο σε θεωρητικό επίπεδο- για τους φορείς της δημόσιας ζωής. Αυτό είναι και το όριο του βιβλίου, το οποίο υποδηλώνει και ο υπότιτλος του: πρόκειται για κοινωνικά θεωρητικά δοκίμια και όχι για πολιτικές αναλύσεις. Ορισμένα κείμενα δεν είναι εύκολο να μεταφραστούν σε πολιτική γλώσσα.

Δεν υπάρχει αρκετός χώρος για να γράψω για όλα τα δοκίμια, αν και προτείνω χωριστά εκείνα για την εξάλειψη των ανισοτήτων, τη μεταρρύθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης και τις θεωρίες για τα δημοκρατικά μέσα ενημέρωσης. Στους αναγνώστες δίνονται πυρομαχικά για να συνεχίσουν τον διάλογο σε τρία μπουκέτα: Παγκόσμιες Δομές και Προκλήσεις είναι το πρώτο, Ισότητα, Δομή, Ιδεολογία είναι το δεύτερο και Καθοδήγηση, Εκπαίδευση, Ίσες Ευκαιρίες είναι το τρίτο. Οι περισσότεροι συγγραφείς μιλούν για την κρίση του καπιταλισμού, του νεοφιλελευθερισμού και της αστικής δημοκρατίας, από αυτή την άποψη δεν διαφέρουν από τη θέση της ουγγρικής δεξιάς και του Βίκτορ Όρμπαν, αλλά δεν αναζητούν διέξοδο στον ανελευθερισμό και την απολυταρχία, αλλά το αντίθετο. Υπάρχουν εκείνοι που προτείνουν τη δυνατότητα εθνικών αλλά και πάλι δημοκρατικών προσπαθειών διαφυγής για την Ουγγαρία, είτε είναι το μοντέλο της Σκανδιναβίας είτε της Ανατολικής Ασίας, ενώ άλλοι αναζητούν κάπως ουτοπικές λύσεις πέρα ​​από τον καπιταλισμό. Το βιβλίο αντικατοπτρίζει την κατάσταση πριν από το ξέσπασμα του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, όταν ο κόσμος υπέφερε από την αυξανόμενη ανισότητα, την προσέγγιση της περιβαλλοντικής καταστροφής, την αμυντικότητα της φιλελεύθερης δημοκρατίας και τα συμπτώματα της οξείας κρίσης της Ευρώπης του πολέμου, από τους κινδύνους των εμπορικών και τροφική καταστροφή, δεν εμφανίστηκε.

Αυτή τη φορά θα ήθελα να επισημάνω λεπτομερέστερα τέσσερα δοκίμια. Το πρώτο είναι το κείμενο του Attila Antal, ο οποίος βλέπει την οικολογική και κλιματική κρίση ως τη μεγαλύτερη απειλή για την ανθρωπότητα. Φυσικά, δεν είστε μόνοι σε αυτή την περίπτωση. Βλέπει τη λύση στη δημιουργία μιας παγκόσμιας δημοκρατίας στην ανοικοδόμηση. Η διεθνής κλιματική έκτακτη ανάγκη πρέπει να κηρυχθεί – λέει – το καθήκον δεν είναι να βρεθεί η αυταρχική εκδοχή της, αλλά η δημοκρατική εκδοχή και ταυτόχρονα τα καθήκοντα πρέπει να επανεξεταστούν στο πλαίσιο του έθνους-κράτους, και κάποιου είδους πρέπει να δημιουργηθεί ένας νέος συμβιβασμός μεταξύ των κλάδων της εξουσίας”. Πρέπει να προχωρήσουμε πέρα ​​από τη λαϊκιστική δικτατορία και τις συνήθεις φιλελεύθερες λύσεις και να σκεφτούμε αντί για την πληρέστερη επέκταση της δημοκρατίας από ποτέ. Η αποστολή της καθολικής αριστεράς είναι να αναπτύξει αυτό σημαντικό πρόγραμμα, πιστεύει ένας από τους συντάκτες του τόμου.

Η ιδεολογική αδυναμία της κριτικής αριστεράς του συστήματος μπορεί να γίνει κατανοητή, ομολογουμένως, από το εξαιρετικά ενδιαφέρον ρεύμα σκέψης του Viktor Kiss. Τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, το παγκοσμιοποιημένο φιλελεύθερο ζεύγος κυριάρχησε σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο, εναντίον του οποίου διατυπώθηκε η συντηρητική αντεπανάσταση. Αυτό εκπροσωπήθηκε από τον Viktor Orbán, ο οποίος ήξερε πώς να κάνει την ιδεολογία του να επικρατήσει σε αυτή τη χώρα. Ο «Τρίτος Δρόμος» ήταν ο λεγόμενος αριστερός λαϊκισμός που αναπτύχθηκε από τα κινήματα κατά της παγκοσμιοποίησης της δεκαετίας του 1990 και προσπάθησε να ανταποκριθεί στην κρίση του 2008. (Γερμανία Die Linke, Έλληνας Σύριζα, Ισπανός Podemos, αρχή των Ιταλικών Πέντε Αστέρων Movement, Jean-Luc Mélenchon, Bernie Sanders, Jeremy Corbyn.) Δυστυχώς, η ελληνική και η ισπανική εμπειρία σταμάτησε γρήγορα. Σύμφωνα με τον Viktor Kiss, αυτό δεν είχε καμία επίπτωση σε εμάς γιατί «μετά το 2010, η συντηρητική επανάσταση του Viktor Orbán διεξήγαγε έναν πόλεμο ελευθερίας ενάντια στην Τρόικα (ΕΕ, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο), το διεθνές κεφάλαιο και νεο)φιλελεύθερες ελίτ…», δηλ. ενάντια στους εχθρούς του αριστερού λαϊκισμού. Στις προκριματικές εκλογές του 2021, ο Gergely Karacsony πρότεινε τις ιδέες του αριστερού λαϊκισμού, τέτοια αιτήματα ήταν, για παράδειγμα, το βασικό εισόδημα και η κλιματική έκτακτη ανάγκη, αλλά ο αντι-αστικισμός παρέσυρε τα πάντα και μετέτρεψε την εκστρατεία σε μια ακόμη νεοφιλελεύθερη-συντηρητική μάχη. Ταυτόχρονα, είναι πολύ νωρίς για να θάψουμε την κρίσιμη αριστερά του συστήματος. Αν και βρίσκεται σε πολύ μέτρια θέση αυτή τη στιγμή, η κρίση και η αβεβαιότητα του Orbán κάνουν το μέλλον απρόβλεπτο.

Μέχρι τότε τι μπορούμε να κάνουμε; Αυτό είναι εμπνευσμένο από το δοκίμιο του László Andor για το μέλλον της Ευρώπης, ο οποίος δεν θέλει να πάρει θέση για τα πολλά ανοιχτά ερωτήματα, απλώς τα παραθέτει και καλεί τον αναγνώστη σε συζήτηση. Και πράγματι, μέχρι τις ευρωεκλογές του 2024, η κοινωνία των πολιτών και τα αριστερά κόμματα πρέπει να συνεχίσουν αυτές τις συζητήσεις, ειδικά από τη στιγμή που έκλεισε η μεγάλης κλίμακας πρωτοβουλία που ονομάζεται Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης, αλλά τα ερωτήματα παραμένουν ανοιχτά, επιπλέον, το νέο Οι Ρωσο-Ουκρανοί εμφανίστηκαν ως αποτέλεσμα του πολέμου. Ήρθε η ώρα η αριστερά, ή ίσως η αντιπολίτευση, να οργανώσει μια εθνική διαβούλευση, εθνική θα έλεγε κανείς, για το μέλλον της ένωσης! Πριν από τις εκλογές, πρέπει να αποκρυσταλλωθεί μια σταθερή αριστερή στάση ενάντια στην έντονα συνδικαλιστική πλατφόρμα των Ορμπανιστών. Αυτό το φθινόπωρο, πρέπει να διασφαλίσει ότι οι απαντήσεις μας στις ευρωπαϊκές εκλογές μεταφράζονται σε αποτελεσματικά μηνύματα.

Τα διλήμματά μας είναι μεγάλα, αλλά το σύστημα αξιών που συνοψίζεται στον τίτλο μπορεί να μας βοηθήσει να βρούμε απαντήσεις. Σε μια κοινωνία που κυριαρχείται από φόβο, το μήνυμα του György Földes: «…η ασφάλεια που ερμηνεύεται σωστά δεν είναι παρούσα, αλλά μελλοντική». Για το σκοπό αυτό, επαινεί τρεις συγγραφείς στην τελική του έκθεση σε αναγνώστες που έχουν στοχαστικές προτάσεις για την ανάπτυξη αριστερής πολιτικής στρατηγικής: τον Joseph E. Stiglitz, τον Anthony B. Atkinson και τον Thomas Piketty. Είναι καιρός να τα μελετήσετε πιο σοβαρά.

(Attila Antal, György Földes (επιμ.): Δικαιοσύνη – δημοκρατία – βιωσιμότητα. Εκδοτικός Οίκος Napvilág, 2022)