Η αλυσιδωτή αντίδραση που προκλήθηκε από τη χρεοκοπία της Lehman Brothers το 2008 ήταν παρόμοια και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Οι ΗΠΑ και η ΕΕ έχουν καταφύγει στη μεγαλύτερη και πιο κυνική μεταφορά ζημιών από οιονεί εγκληματίες χρηματοδότες στον τομέα του κρατικού χρέους στην ιστορία. Σε αυτό προστέθηκε η δημοσιονομική λιτότητα, για τον έλεγχο των συσσωρευμένων χρεών. Το αποτέλεσμα? Μια τεράστια παγίδα ρευστότητας που αύξησε το δημόσιο χρέος και οδήγησε στο μεγαλύτερο χάσμα ποτέ μεταξύ της διαθέσιμης ρευστότητας και του πραγματικού επενδυτικού κεφαλαίου.

Το προβλέψιμο μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα ήταν η οικονομική στασιμότητα. Και η κατάσταση κράτησε αρκετά για να δηλητηριάσει την ευρωπαϊκή και αμερικανική πολιτική. Αλλά οι ομοιότητες μεταξύ της ΕΕ και των Ηνωμένων Πολιτειών τελειώνουν εκεί, επειδή η ευρωζώνη δεν διαθέτει ομοσπονδιακούς θεσμούς που, σε περιόδους κρίσης (όπως το 1929 ή το 2008), θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν τη νομισματική σταθερότητα και να αποτρέψουν την επιδείνωση της οικονομικής κρίσης.

Μετά το 2008, η ΕΕ είχε δύο επιλογές για να διατηρήσει ανέπαφη τη νομισματική της ένωση και μόνο μία από αυτές θα μπορούσε να αποτρέψει την οικονομική κρίση. Η πρώτη επιλογή ήταν η de facto, αν όχι de jure, ομοσπονδιοποίηση της ΕΕ, μια στρατηγική που θα είχε αμοιβαία το χρέος, θα εισαγάγει ομοσπονδιακούς φόρους και ένα πενταετές σχέδιο για πανευρωπαϊκές πράσινες επενδύσεις.

Αλλά για να επιλέξει αυτή την επιλογή, η Ευρώπη έπρεπε να αποκηρύξει τον νεομερκαντιλισμό που χαρακτηρίζει τις οικονομίες της Γερμανίας και της Ολλανδίας, που βρίσκονται στην καρδιά της ευρωζώνης. Κάποιοι πίστευαν ότι οι ευρωπαϊκές ελίτ θα κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι η εγκατάλειψη του νεομερκαντιλισμού ήταν ένα μικρό τίμημα για να αποφευχθεί μια μόνιμη κρίση. Έκαναν όμως λάθος. Οι κύριοι Ευρωπαίοι εξαγωγείς και οι πολιτικοί τους παράγοντες δεν νοιάζονταν για τον δυναμισμό της Ευρώπης και αντίθετα σκέφτονταν να διατηρήσουν τις εξαγωγές τους, οι οποίες βασίζονταν στο αμερικανικό εμπορικό έλλειμμα. Έδωσαν μεγαλύτερη έμφαση στις καθαρές εξαγωγές προς την Κίνα και στη μείωση των γερμανικών μισθών, αγνοώντας τη σημασία να δοθεί στην Ευρώπη μια ευκαιρία.

Η δεύτερη επιλογή ήταν να αποφευχθεί η οιονεί ομοσπονδιοποίηση με την επιβολή αυστηρής λιτότητας στις χώρες της ευρωζώνης που επλήγησαν περισσότερο, όπως συνέβη στην Ελλάδα. Προστέθηκε μαζική ποσοτική χαλάρωση, ευνοώντας τις πιο ευημερούσες χώρες της Ευρωζώνης. Η βάναυση μεταχείριση που επιβλήθηκε στην Ελλάδα εκείνη την εποχή ήταν σημάδι ότι η ΕΕ είχε επιλέξει αυτόν τον δρόμο.

Το αποτέλεσμα είναι ότι το ευρώ εξοικονομήθηκε με το κόστος της μόνιμης επενδυτικής στασιμότητας σε ολόκληρη την Ευρώπη και με το κόστος ενός βαθύτερου χάσματος μεταξύ του βορρά και του νότου της ΕΕ (παράλληλα με τα κενά που εμφανίζονται μεταξύ ανατολικής και δυτικής ΕΕ). Εν τω μεταξύ, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ξεκινήσει ένα επενδυτικό όργιο που απλώς επιδεινώνει το επενδυτικό έλλειμμα της ΕΕ. Παρά την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, η ΕΕ δεν μπορεί να χρηματοδοτήσει την πράσινη μετάβασή της, και ακόμη λιγότερο να χρηματοδοτήσει την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.

Ο κίνδυνος σήμερα δεν είναι ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα επιβάλουν ακόμη περισσότερη λιτότητα. Το όπλο της επιλογής τους είναι η νομισματική πολιτική. Έχοντας κάνει το λάθος να αρνηθούν μια τολμηρή νομισματική πολιτική που θα είχε αποφύγει την πρόσφατη πληθωριστική κρίση, επέλεξαν να σφίξουν τη νομισματική πολιτική πάρα πολύ και για πολύ καιρό. Το αποτέλεσμα είναι μια διάσπαση της νομισματικής ένωσης, στο χείλος της ύφεσης και που μαστίζεται από τον αυξανόμενο πληθωρισμό. Και η ΕΕ υστερεί σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Κίνα.

Οι αιτίες είναι δομικές. Η λιτότητα είναι ενσωματωμένη στο θεσμικό πλαίσιο της ΕΕ, εμποδίζοντας τις κυβερνήσεις όλων των πλευρών να δοκιμάσουν μια διαφορετική πολιτική. Η ημιτελής αρχιτεκτονική της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης απαγορεύει κάθε πειραματισμό με βιομηχανικές πολιτικές όπως αυτές που εφαρμόζονται σήμερα στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η γερμανική κυβέρνηση αρχίζει να απομακρύνεται από την ευρωπαϊκή ορθοδοξία, αφιερώνοντας μεγάλα χρηματικά ποσά για να στηρίξει το παραπαίει βιομηχανικό μοντέλο της Γερμανίας. Αλλά η γερμανική κυβέρνηση το κάνει αυτό με τίμημα την καταστροφή της ενιαίας αγοράς και των ίσων όρων ανταγωνισμού. Αναμένετε σύντομα μια αντίδραση από τα κράτη της ΕΕ που δεν έχουν την πολυτέλεια να επιδοτούν τις οικονομίες τους όπως της Γερμανίας. Και η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη για τα κράτη της Ευρωζώνης που δεν μπορούν να βοηθήσουν τον κλάδο τους υποτιμώντας το νόμισμά τους.

Οι λάτρεις του ευρώ χαίρονται που το ευρώ επιβίωσε, ότι το δημόσιο χρέος δεν αποτελεί πλέον απειλή και ότι το μερκαντιλιστικό τους μοντέλο παρέμεινε άθικτο. Καταλαβαίνουν όμως ότι αυτό το θαύμα οφείλεται σε αυτούς που εργάστηκαν σκληρά στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (παρά την αντίθεση της Bundesbank) για να τυπώσουν χρήματα και να χύνουν χείμαρρους ευρώ που θα απέτρεπαν ένα αποτέλεσμα όπως αυτό της Ελλάδας ή της Ιταλίας.

Αλλά όλα αυτά είχαν ένα τίμημα: τη μόνιμη στασιμότητα και τον συνεχή κατακερματισμό της Ευρώπης. Η ευρωπαϊκή νομισματική ένωση είναι ημιτελής και δεν διαθέτει την απαραίτητη πολιτική και δημοσιονομική ένωση για τη λειτουργία της. Ακόμη χειρότερα, τα 15 χρόνια κρίσης που έχουν διαρκέσει μέχρι τώρα έχουν επιδεινώσει την κατάσταση. Οι Ευρωπαίοι πρέπει είτε να προετοιμαστούν για τη μακροπρόθεσμη οικονομική παρακμή που προκαλείται από το ταλαιπωρημένο νόμισμά μας, είτε να κάνουν κάτι για αυτό. Ένα διαρθρωτικό πρόβλημα απαιτεί πολιτική λύση».