Είναι το πιο θανατηφόρο ναυάγιο στη Μεσόγειο από τον Απρίλιο του 2015, όταν πέθαναν περίπου 800 μετανάστες. Το βράδυ της 13ης προς 14 Ιουνίου, ένα ψαροκάικο που ερχόταν από το Τομπρούκ της Κυρηναϊκής ανατράπηκε στα ανοιχτά της χερσονήσου της Πελοποννήσου. Εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης είπε ότι το πλοίο χάλασε και βυθίστηκε μέσα σε δεκαπέντε λεπτά σε πολύ βαθιά νερά. Σύμφωνα με μαρτυρίες επιζώντων, στο πλοίο επέβαιναν περίπου 750 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων δεκάδες παιδιά. Μέχρι στιγμής, μόνο 104 έχουν διασωθεί και οι ελπίδες για εύρεση περισσότερων επιζώντων μειώνονται με την πάροδο του χρόνου.

Αυτή η πρόσφατη τραγωδία είναι ανησυχητική από πολλές απόψεις. Πρώτον λόγω της εθνικότητας των επιζώντων. Ενώ οι περισσότεροι μετανάστες που διασχίζουν την κεντρική Μεσόγειο από την Τυνησία και τη δυτική Λιβύη είναι από την υποσαχάρια Αφρική, προέρχονταν κυρίως από την Αίγυπτο, τη Συρία και το Πακιστάν. Αν η παρουσία των Αιγυπτίων δεν προκαλεί έκπληξη – το Τομπρούκ απέχει μόλις 150 χιλιόμετρα από τα αιγυπτιακά σύνορα – η παρουσία Σύριων και Πακιστανών είναι. Αυτό δείχνει τη διαρκή εξέλιξη των μεταναστευτικών οδών, οι οποίες διαμορφώνονται και εξαφανίζονται σύμφωνα με τα μέτρα που εφαρμόζουν τα κράτη που διέσχισαν, αλλά και ανάλογα με την οικονομική και γεωπολιτική κατάσταση. «Όταν ένας δρόμος κλείνει, ένας άλλος ανοίγει», δήλωσε ο Flavio Di Giacomo, εκπρόσωπος του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (IOM) στην Ιταλία.

Μια ολοένα και πιο δημοφιλής διαδρομή

Για πολύ καιρό η διαδρομή που έκαναν οι Σύροι και οι Πακιστανοί ήταν αυτή των Βαλκανίων. Ο αυξανόμενος αριθμός επιστροφών που πραγματοποιεί η ελληνική ακτοφυλακή – παράνομη πρακτική σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία – έχει ωθήσει τους εξόριστους να αναζητήσουν νέες διαδρομές. Η Λιβύη, ιδίως λόγω της γεωγραφικής της θέσης, έχει φυσικά επιβληθεί ως πύλη προς την Ευρώπη. Οι περισσότεροι φτάνουν απευθείας αεροπορικώς στη Βεγγάζη στα βορειοανατολικά ή οδικώς από την Αίγυπτο. Αντί όμως να κατευθυνθούν προς την περιοχή της Τρίπολης στα δυτικά, με όψη προς τη Σικελία, τώρα προσπαθούν να φτάσουν στην Ιταλία απευθείας από το Τομπρούκ στα ανατολικά.

«Μέχρι τον Σεπτέμβριο, μόνο το 15% των αναχωρήσεων από τη Λιβύη ήταν από την Κυρηναϊκή. Από τον Οκτώβριο, είδαμε αύξηση στον αριθμό των αναχωρήσεων από το Τομπρούκ ή τη Βεγγάζη», επιβεβαιώνει ο Flavio Di Giacomo. Από εκείνη τη στιγμή, η κατάσταση άρχισε να αντιστρέφεται. Από τους περίπου 22.000 ανθρώπους που έχουν εγκαταλείψει τη Λιβύη από την αρχή του έτους, ο ΔΟΜ σημειώνει ότι περίπου 13.000 έχουν εγκαταλείψει την Κυρηναϊκή. Αυτή η επιλογή υπαγορεύεται εν μέρει από την αστάθεια της χώρας, τους κινδύνους απαγωγών, δολοφονιών και βασανιστηρίων… Αλλά και από τις επιχειρήσεις αναχαίτισης που πραγματοποιεί η κυβερνητική ακτοφυλακή στην Τρίπολη, η οποία ελέγχει τα δυτικά της χώρας. Από την άλλη, από το καλοκαίρι η ανατολή αφήνει συστηματικά τον κόσμο.

Για ποσο καιρο? Στις αρχές Μαΐου, ο Στρατάρχης Khalifa Haftar, ο οποίος κατέχει υψηλή θέση στην ανατολική Λιβύη, επισκέφθηκε την Ιταλία, όπου συναντήθηκε με την πρωθυπουργό Giorgia Meloni, τον Υπουργό Εσωτερικών και πολλούς άλλους Ιταλούς αξιωματούχους. Η λαθρομετανάστευση βρέθηκε στο επίκεντρο των συζητήσεών τους. Μετά την επιστροφή του, σύμφωνα με τις αρχές της Βεγγάζης, χιλιάδες Αιγύπτιοι χωρίς έγγραφα που ήθελαν να φύγουν από τη χώρα στάλθηκαν στα σπίτια τους. Υπάρχουν φήμες για αύξηση των συλλήψεων στην Κυρηναϊκή από τις δυνάμεις του Στρατάρχη Χάφταρ», επιβεβαιώνει ο Flavio Di Giacomo του ΔΟΜ. Ως εκ τούτου, οι διακινητές σπεύδουν να στείλουν όσο το δυνατόν περισσότερους μετανάστες.

Αυξημένοι κίνδυνοι

Αυτή η νέα, μακρύτερη διαδρομή προς την Ευρώπη αυξάνει τους κινδύνους στους οποίους εκτίθενται οι μετανάστες. Ειδικά αφού τα ψαροκάικα που χρησιμοποιούνται για το πέρασμα, ικανά να μεταφέρουν αρκετές εκατοντάδες άτομα, είναι πολύ παλιά. Μια άλλη αιτία ανησυχίας είναι η έλλειψη αντίδρασης από την ευρωπαϊκή ακτοφυλακή. “Η ιταλική, η μαλτέζικη και η ελληνική ακτοφυλακή περιμένουν πολλή ώρα πριν ξεκινήσουν επιχειρήσεις διάσωσης, ειδικά όταν τα σκάφη φαίνονται να είναι καλά. Αλλά ακόμα κι αν δεν φαίνεται να έχουν πρόβλημα, μπορεί να ανατραπούν ανά πάσα στιγμή”, προειδοποιεί ο Flavio Di. Τζάκομο.

“Για εμάς, αυτή είναι μια εντελώς ανεύθυνη στάση με την έννοια ότι αυτά τα σκάφη δεν μπορούν να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Ενέχουν μεγάλους κινδύνους για τους επιβαίνοντες. Τα κράτη έχουν την υποχρέωση να σώσουν αυτά τα σκάφη και να φέρουν τους ανθρώπους πίσω. στη στεριά, πριν εξετάζοντας την ατομική τους κατάσταση», προσθέτει ο Vincent Cochetel, Ειδικός Αντιπρόσωπος για την Κεντρική και Δυτική Μεσόγειο του Γραφείου της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες.

Μέχρι αυτό το τελευταίο ναυάγιο, ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης είχε καταμετρήσει 1.039 νεκρούς στη Μεσόγειο από την αρχή του έτους. Για να μην αναφέρουμε όλα τα «ναυάγια φαντάσματα», για τα οποία τίποτα δεν είναι γνωστό εκτός από τα πτώματα που ανασύρθηκαν, τα οποία θα μπορούσαν να διπλασιάσουν αυτόν τον αριθμό.

Μετάφραση από την Axenia DOCIU βασισμένη στο άρθρο που δημοσιεύει το rfi.fr