Η ταινία διάρκειας 27 λεπτών είναι διαθέσιμη για προβολή εδώ.

… και συνιστώ σοβαρά να το δει πρώτα ο αγαπητός αναγνώστης γιατί τότε θα καταλάβει πολύ καλύτερα την ουσία της κουβέντας. Εάν δεν το κάνετε, θα συνεχίσετε να κάνετε κλικ σε αυτό αφού διαβάσετε το κείμενο, αλλά καλύτερα πρώτα. Παρεμπιπτόντως, η ταινία μιλάει για τα όπλα και το στυλ μάχης Ούγγρων νομάδων, μετά κατακτητών και τυχοδιώκτες, με πρακτική και επιστημονική-ιστορική πίστη.

Αλλά αφήστε τον δημιουργό να μιλήσει.

Ποια ήταν η βασική ιδέα της ταινίας και τι την έκανε απαραίτητη;

Δεν έχω συμμετάσχει ακόμα στην προετοιμασία της ταινίας, αλλά από όσο γνωρίζω, οι δημιουργοί έχουν σχεδιάσει μια ταινία για τις πρώτες ουγγρικές πολεμικές τέχνες σύμφωνα με την αρχική ιδέα. Δηλαδή, αυτό που αντικατοπτρίζει το καλύτερο από τις τρέχουσες γνώσεις μας. Αφενός, σε σύγκριση με πριν, έχουμε πολλές νέες γνώσεις σε αυτόν τον τομέα, αφετέρου, οι παραδοσιακοί έχουν εξελιχθεί τα τελευταία τέσσερα ή πέντε χρόνια σε τέτοιο επίπεδο που μπορούν πλέον να παρουσιάσουν εξοπλισμό που μπορεί να αναληφθεί σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Αυτή είναι η βάση της ταινίας, γιατί ανεξάρτητα από την ποιότητα και την επιστημονική ακρίβεια ενός κειμένου, η εικόνα, η ταινία, κάνει το μήνυμα πολύ πιο πειστικό.

Πριν από λίγα χρόνια κυκλοφόρησε μια σειρά έξι βιβλίων για τους κατακτητές, σε συνεπιμέλεια με τον αρχαιολόγο Zsolt Petkes, το τρίτο από τα οποία είναι το Ένοπλοι επιβαίνοντες που αφορούσε αυτό το θέμα. Αυτό δεν ήταν η αφετηρία;

Θα μπορούσα να πω ότι είναι η κινηματογραφική έκδοση αυτού του βιβλίου, αλλά δεν ήταν. Ήταν ακριβώς αυτή η γνώση, η μια έκφανση της οποίας είναι το βιβλίο και η άλλη η ταινία που μόλις ολοκληρώθηκε.

Πώς γίνεται κανείς συντηρητικός ιστορικός της παράδοσης, πώς δηλαδή έρχεται σε επαφή με συντηρητικούς και συντηρητικούς ανθρώπους της παράδοσης; Ή θα μπορούσα επίσης να ρωτήσω: τι ήρθε πρώτο; Ο παραδοσιακός ή ο ιστορικός;

Προέχει η διατήρηση της παράδοσης. Όταν ήμουν παιδί, αλλά τότε δεν λεγόταν έτσι. Στο κολέγιο, μπήκα σε έναν κύκλο χειροτεχνίας με επικεφαλής την Éva Székely και μάθαμε κυρίως δημοφιλείς χειροτεχνίες. Οργανώθηκαν επίσης τεράστιες κατασκηνώσεις, αυτές ήταν στο Zánká, δίπλα στη λίμνη Balaton, χίλια παιδιά κατέβηκαν εκεί και για δέκα μέρες κάναμε χειροτεχνίες, χορεύαμε και τραγουδούσαμε. Όλα γρήγορα πήραν ιστορική κατεύθυνση. Υπήρχε ένα με αρχαίο ελληνικό θέμα, υπήρχε επίσης αναγεννησιακό στρατόπεδο από την εποχή του Ματθία και στρατόπεδο από την εποχή της κατάκτησης. Αυτές είναι καθοριστικές εμπειρίες για μένα. Για παράδειγμα, παρακολούθησα την εγκατάσταση του πρώτου γιουρτ στη σημερινή Ουγγαρία, το οποίο έλαβε ο Lajos Czinege, πρώην υπουργός Εθνικής Άμυνας, από τον Μογγόλο συνάδελφό του κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης. Και το έδωσε στη Zánka, κάτι που ήταν μια ωραία χειρονομία, αλλά φυσικά κανείς δεν ήξερε τι να το κάνει. Ήρθε η ώρα στο κατοχικό στρατόπεδο: η ομάδα των ξυλογλυπτών – στην οποία εντάχθηκα – πειραματίστηκε με αυτό για δύο ημέρες: τη δεκαετία του 1980, δεν υπήρχε χώρος για έρευνα της τεχνικής.

Έτσι έγιναν (πώς λέτε στα αγγλικά;) αυτοδημιούργητοι άντρες οι Ούγγροι μαθητές. Αλλά τελικά πέτυχε;

Χρειάστηκε πολλή προσπάθεια, αλλά το κάναμε και παρακαλούσαμε να κοιμηθούμε μέσα – ήταν ένα θαύμα εκείνη την εποχή. Παρεμπιπτόντως, προετοιμαζόμασταν για ένα τέτοιο στρατόπεδο για μήνες, πηγαίναμε τακτικά στο Σπίτι του Σοβιετικού Πολιτισμού εκείνη την εποχή, επειδή υπήρχαν άλμπουμ λαϊκής τέχνης από τις δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, μάθαμε πολλά, κρατήσαμε σημειώσεις και ζωγραφίσαμε. Προσωπικά διάβασα πολλά ιστορικά βιβλία για τον Μεσαίωνα και όλα ζωντάνεψαν σε αυτά τα στρατόπεδα. Μετά ήρθε η μουσική: Έπαιζα παλιά μουσική και την παίζω ακόμα και σήμερα.

Πού και από ποιον μάθατε την πρώιμη μουσική;

Από τον Tamás Kiss Kobzos (1950–2015, βραβευμένος με βραβείο Kossuth μουσικός και τον Ferenc Liszt, δάσκαλο μουσικής – επιμ.), ο οποίος ήταν ο δάσκαλός μου στο σχολείο δημοτικής μουσικής Óbuda. Το πρώτο όργανο που έμαθα ήταν το koboz. Μετά από αυτό, επιτέλους επανασυνδέθηκα με τη διατήρηση της παράδοσης, με τους τηρητές της παράδοσης, μέσω της μουσικής. Ήταν σαφές για μένα από νωρίς ότι η ιστορία θα ήταν ένα σημαντικό πράγμα στη ζωή μου, αλλά φυσικά ήταν επίσης απαραίτητο να μάθω αυτήν την τέχνη. Τότε όλα ανατράπηκαν: μπόρεσα να χρησιμοποιήσω τις γνώσεις μου ως ιστορικός και τουρκολόγος στη διατήρηση των παραδόσεων, στην επίλυση των προβλημάτων που προέκυψαν εκεί.

Ας ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στο έργο του επιστήμονα: πώς έγινε ιστορικός-τουρκολόγος;

Έκανα αίτηση στο πανεπιστήμιο νομίζοντας ότι ήθελα να σπουδάσω την εθνική κατάκτηση, αλλά εκείνη την εποχή δεν διδάσκονταν στο τμήμα ιστορίας, δεν υπήρχαν σπουδές που να ασχολούνταν με την εθνική κατάκτηση. Γι’ αυτό πήρα τον Τούρκο ταγματάρχη, και έμαθα πολλά χρήσιμα πράγματα εκεί, αλλά εκεί με «τράβηξαν» οι οθωμανικές σπουδές. Μετά, πριν από μια καλή δεκαπενταετία, άρχισα να γράφω μικρότερες μελέτες σχετικά με την κατάκτηση της χώρας, αλλά δεν έχουν περάσει ακόμη το τείχος. Σύντομα όμως ξεκίνησε η συστηματική έρευνα της προϊστορίας στο Κέντρο Ερευνών Ανθρωπιστικών Επιστημών και μετά ασχολήθηκα με αυτήν και έκτοτε έπαιξε μεγάλο ρόλο στην επιστημονική μου ζωή.

Για πολύ καιρό, όταν ο κόσμος άκουγε για τους παραδοσιακούς, απλώς κούνησε το κεφάλι και έλεγε: αυτοί οι καλοί άνθρωποι δεν ξέρουν τίποτα από βενζίνη, πιθηκίζουν τον 19ο αιώνα. φαίνεται σε πίνακες του 19ου αιώνα. Ωστόσο, σε αυτή την ταινία, μπορούσες να δεις κάτι εντελώς διαφορετικό.

Υπάρχει μια ομάδα παραδοσιακών, των οποίων τα μέλη αναζητούν ειδικά τη γνώση, όχι τα παραμύθια. Είναι ενθουσιασμένοι με τον καλύτερο τρόπο να αναπαραστήσουν μια εποχή που βασίζεται σε πραγματικές πληροφορίες. Αυτό έρχεται με πολλά πράγματα, αφού, για παράδειγμα, είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε τις τεχνικές χειροτεχνίας της εποχής για να αποκτήσουμε τα σωστά αντικείμενα. Μπορούμε να πούμε ότι η διατήρηση της παράδοσης υψηλού επιπέδου είναι μια ανεξάρτητη μέθοδος με την οποία μπορεί να αποκτηθεί γνώση για το παρελθόν. Είναι μια μέθοδος απόκτησης γνώσης που δεν είναι ούτε αρχαιολογία, ούτε ιστορία, ούτε ιστορία τέχνης, ούτε οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε να ταξινομηθεί εκεί.

Γιατί έχει τη δική του μέθοδο. Ανεξάρτητος δηλαδή. Παρέχει πληροφορίες που οι επιστήμες που ασχολούνται με την ηλικία δεν παρέχουν.

Πώς το κάνεις αυτό;

Δεν είναι ότι ο ιστορικός ή ο αρχαιολόγος λέει αυτό που είναι σωστό και ο τηρητής της παράδοσης το δείχνει, αλλά ότι ο τηρητής της παράδοσης κάνει ανεξάρτητες ερωτήσεις και προσπαθεί να βρει απαντήσεις σε αυτές, φυσικά χρησιμοποιώντας τα αποτελέσματα αναζήτησης. Αλλά – και αυτό είναι πολύ σημαντικό! – μπορείτε να πραγματοποιήσετε τα δικά σας πειράματα που οι εκπρόσωποι των αναφερόμενων επιστημών δεν μπορούσαν να πραγματοποιήσουν μόνοι τους. Άλλωστε δεν τους αφορά.

Η ταινία και τα έξι βιβλία που αναφέρθηκαν προσεγγίζουν τον κόσμο των ανθρώπων που έζησαν χιλιάδες και εκατοντάδες χρόνια πριν εξίσου και με πολύ σεβασμό από την οπτική της καθημερινότητας, όχι από το γραφείο του επιστήμονα του δωματίου. Γι’ αυτό το κοινό-στόχο σας θα το λατρέψει.

Στόχος μας ήταν να μοιραστούμε τον πλούτο των πληροφοριών που έχουν συγκεντρωθεί σε πολλούς μικρούς κύκλους, των οποίων τα μέλη μπορεί να μην γνωρίζονται μεταξύ τους, με τρόπο ώστε όσο το δυνατόν περισσότεροι θεατές να μπορούν να το καταλάβουν. Χρησιμοποιώντας μια κινηματογραφική μέθοδο, δείχνουμε πράγματα που δεν έχει δει ακόμη όχι μόνο ο μέσος θεατής, αλλά και οι επιστημονικοί συνάδελφοι. Αυτή η ταινία ασχολείται τώρα μόνο στενά με τα όπλα, την κατασκευή και τη χρήση τους και την τέχνη του πολέμου.

Με τη σημερινή πληροφορία, ίσως να μην μπορούμε καν να υπολογίσουμε την αξία των πέντε βελών που εκτοξεύτηκαν, πόσο μάλλον τη βροχή των βελών που μπορείτε να διαβάσετε εδώ κι εκεί. Η μεγάλη αξία της ταινίας είναι ότι δείχνει, για παράδειγμα, πώς φτιάχνεται μια αιχμή βέλους από σφυρήλατο σίδερο και η αντίστοιχη αιχμή βέλους. Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα, τις πραγματικότητες των αρχαίων χρόνων, και πρέπει να το αντιμετωπίσουμε με τον τρόπο σκέψης του σπάταλου, σπάταλου κόσμου της κατανάλωσης σήμερα.

Το βιώσαμε επίσης κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων όταν δουλέψαμε με αναβάτες να ρίχνουν τα βέλη τους. Η ίδια σκηνή έπρεπε να ηχογραφηθεί αρκετές φορές, τα βέλη απλά τελείωσαν… Στο τέλος όλοι έψαχναν βέλη για να έχουν για την επόμενη σκηνή. Και τι έγινε την ώρα της κατάκτησης; Μια από τις πηγές μας γράφει: Οι Ούγγροι έκαναν βέλη όλο τον χειμώνα. Είναι μια δραστηριότητα αργή και έντασης εργασίας. Και ναι, χρειάζεται πολλά.

Μια άλλη αρετή της ταινίας είναι ότι δείχνει πόσα διαφορετικά επαγγέλματα έπρεπε να μάθουν και να δοκιμαστούν τεχνικές παραγωγής και τεχνολογία μόνο για να παραχθούν όπλα και άλλα πράγματα απαραίτητα για τον πόλεμο.

Ακριβώς. Μπορεί να αποδειχθεί ότι οι άνθρωποι στην αρχαιότητα ήταν σε θέση να παράγουν πολύ περίπλοκα πράγματα με πολύ βαθιά γνώση. Πριν από δεκαπέντε χρόνια, τίποτα από αυτά δεν ήταν δυνατό. Σήμερα, όμως, υπάρχουν άνθρωποι που αναβίωσαν αυτές τις τέχνες και ασκούν αυτές τις δραστηριότητες. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος, εκτός κι αν κρύβονται στο πετσί των προγόνων μας.

Δείχνει επίσης ότι οι πρόγονοί μας δεν επινόησαν και δεν ανέπτυξαν αυτά τα πράγματα σε μια ή δύο μέρες. Απλώς σκεφτείτε την ποσότητα της τεχνογνωσίας και της εξάσκησης που χρειάζονται για να φτιάξετε ένα σοδρόνι. Και τότε δεν μιλήσαμε καν για τον παράγοντα χρόνο.

Ποιος ήταν ο προϋπολογισμός αυτής της ταινίας;

Από όσο ξέρω, μεταξύ 15 και 20 εκατομμυρίων HUF. Οι δύο μεγάλοι υποστηρικτές μας ήταν το Καθολικό Πανεπιστήμιο Pázmány Péter και το Ερευνητικό Κέντρο Ανθρωπιστικών Επιστημών, αλλά άτομα και εταιρείες συνέβαλαν επίσης, όχι λίγο. Συνολικά, ήταν ίσως 10-12 μέρες γυρισμάτων.

Ευτυχώς, οι κινηματογραφιστές απόλαυσαν επίσης να ασχολούνται με το θέμα. Πρέπει να προσθέσω: μπορέσαμε να δουλέψουμε με μια πολύ σοβαρή ομάδα. Η αγάπη για το αντικείμενο σε συνδυασμό με την αγάπη για το επάγγελμα. Φυσικά, καλό θα ήταν να συνεχίσουμε, αλλά η εθνική κατάκτηση και, μέσα σε αυτήν, ο πόλεμος: δύο πολύ δυνατά θέματα. Είναι δύσκολο να βρεις ένα παρόμοιας ισχύος, αλλά όχι αδύνατο. Για παράδειγμα, το 1848-49 θα μπορούσε να γίνει πολύ καλά (και σίγουρα με βαθμολογίες).

Ειδικά αν επέστρεφαν συνέχεια όχι από παραμύθια, αλλά από την καθημερινή πραγματικότητα.

Όσον αφορά την εποχή της κατάκτησης, η διατήρηση της παράδοσης είναι ισχυρότερη στον τομέα του «πολέμου». Θα είναι πολύ πιο δύσκολο να παρουσιάσεις τον καθημερινό κόσμο με κινηματογραφικό τρόπο…

…και κυρίως με τέτοιο τρόπο ώστε ο θεατής να μην αποκοιμιέται κατά τη διάρκειά του, ώστε να μην είναι μόνο κινηματογραφικό, αλλά και ενδιαφέρον.

Εκτός από ειδικούς επιστήμονες, την ταινία βοήθησαν πολλές παραδοσιακές ομάδες, τη σκηνοθεσία της ταινίας είχε ο Tamás Komporday και διευθυντής φωτογραφίας ήταν ο Zoltán Lovasi. Το ευνόητο κείμενο του Balázs Sudár ερμήνευσε άριστα ο Gábor Varga, ο οποίος έχει καλό όργανο.