«Στις 9 Σεπτεμβρίου 1922, τα πάθη που προκάλεσε μια δεκαετία πολέμου εξαπολύθηκαν στη Σμύρνη (γνωστή και με το προηγούμενο όνομά της Σμύρνη). Καθώς το τουρκικό ιππικό βάδιζε σε αυτό που κάποτε ήταν η πιο ευημερούσα και κοσμοπολίτικη πόλη σε ολόκληρη την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η χριστιανική πλειοψηφία του πληθυσμού παρακολουθούσε τα γεγονότα να εξελίσσονται με αγωνία. Η Σμύρνη ήταν μια πόλη όπου Μουσουλμάνοι, Εβραίοι, Αρμένιοι και Έλληνες Ορθόδοξοι Χριστιανοί είχαν ζήσει μαζί σε περισσότερο ή λιγότερο ειρηνικές συνθήκες για αιώνες. » Έτσι ξεκινά μια μελέτη αξιόλογη για την παραστατική της ακρίβεια: «Οι νικημένοι. Γιατί ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος δεν μπορούσε να τελειώσει, 1917-1923» (Επιστολή, 2017), που ανέλαβε ο Robert Gerwarth, καθηγητής σύγχρονης ιστορίας στο University College του Δουβλίνου και διευθυντής του Κέντρου Πολεμικών Σπουδών στο ίδιο πανεπιστήμιο.

Έλληνες απαγχονισμένοι από τους Άγγλους

Ποιο ήταν όμως το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα συνέβαινε μια από τις μεγαλύτερες τραγωδίες στην ιστορία; Ο καθηγητής Gerwarth δηλώνει: «Έχοντας χάσει σχεδόν εξ ολοκλήρου τα τεράστια ευρωπαϊκά εδάφη της στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913, η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε μπει στον Μεγάλο Πόλεμο ως σύμμαχος της Γερμανίας τον Αύγουστο του 1914 και είχε βρεθεί για άλλη μια φορά στην πλευρά των ηττημένων. Καθηλωμένη από αραβικά εδάφη σε αυτό που αργότερα θα γινόταν Μέση Ανατολή, η μαχόμενη Οθωμανική Αυτοκρατορία και ο ταπεινωμένος τουρκο-μουσουλμανικός πληθυσμός της αντιμετώπισαν σύντομα μια άλλη απειλή: με την ενθάρρυνση του Βρετανού πρωθυπουργού Ντέιβιντ Λόιντ Τζορτζ, ένας στρατός «Η ελληνική εισβολή αποβιβάστηκε στη Σμύρνη το 1919 , αποφασισμένοι να ιδρύσουν μια αυτοκρατορία στα εν μέρει χριστιανικά εδάφη της Μικράς Ασίας».

Δόλωμα στην καρδιά της Ανατολίας

Μετά από τρία χρόνια σκληρών και σκληρών συγκρούσεων, οι Έλληνες, που σύρθηκαν από τον Μουσταφά Κεμάλ –αυτόν που αργότερα θα ονομαζόταν «Πατέρας των Τούρκων» (Ατατούρκ)– στην καρδιά της Ανατολίας, θα ξυλοκοπούνταν και θα εκδιώκονταν. Σε υποχώρηση, οι Έλληνες δεν μπορούσαν να σταματήσουν να διαπράττουν ληστείες, φόνους, βιασμούς και φρικαλεότητες σε όλη τη Δυτική Ανατολία. Η Σμύρνη λοιπόν ήταν σε επιφυλακή. Ήξερε τι του πήγαινε. Απλώς οι διαβεβαιώσεις (χωρίς καμία κάλυψη στην πραγματικότητα) από τις ελληνικές αρχές που διοικούν τη Σμύρνη και η παρουσία 21 συμμαχικών πλοίων στο λιμάνι έχουν νανουρίσει Έλληνες και Αρμένιους κατοίκους σε ψευδή αίσθηση ασφάλειας. Τους φαινόταν αναμφίβολα αδύνατο οι βρετανικές δυνάμεις, για παράδειγμα, να μην επέμβουν υπέρ τους, σε περίπτωση τουρκικών αντιποίνων. Τρελός!

Το λιντσάρισμα του επισκόπου Χρυσοστόμου

Λίγο μετά την κατάκτηση της Σμύρνης από τους μουσουλμανικούς στρατούς – αναφέρει ο Robert Gerwarth στην έρευνά του – οι Τούρκοι συνέλαβαν τον Ορθόδοξο Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο, ένθερμο υποστηρικτή της ελληνικής εισβολής, και τον παρέδωσαν στον αξιωματικό που τον διοικούσε, τη γενική μεραρχία Sakalli Nureddin Pasha. . Ο στρατηγός πρόσφερε τον Χρυσόστομο σε πλήθος Τούρκων που ήταν συγκεντρωμένοι μπροστά στον στρατώνα του και απαιτούσαν το κεφάλι του μητροπολίτη. Σύμφωνα με τις αναμνήσεις ενός σύγχρονου παρατηρητή, ενός Γάλλου ναυτικού που επικαλείται ο Ιρλανδός ιστορικός, «το πλήθος όρμησε πάνω στον Χρυσόστομο με κραυγές και τον έσυρε κατά μήκος του δρόμου μέχρι να φτάσει στο σαλόνι όπου ο Ισμαήλ, ο Εβραίος ιδιοκτήτης, κοίταξε ανυπόμονα έξω από το θύρα. Κάποιος έσπρωξε τον κουρέα, άρπαξε ένα λευκό σεντόνι και το έδεσε στο λαιμό του Χρυσοστόμου φωνάζοντας: «Κόψε το! “. Έσκισαν τα γένια του ιεράρχη, του έβγαλαν τα μάτια με μαχαίρια, του έκοψαν τα αυτιά, τη μύτη και τα χέρια. » Κανείς δεν παρενέβη. Το κοροϊδευμένο σώμα του Χρυσοστόμου στη συνέχεια σύρθηκε σε ένα δρομάκι, το πέταξαν σε μια γωνία και το άφησαν νεκρό.

Σπίτια καμένα, τάφοι βεβηλωμένοι

Ο βίαιος θάνατος του 55χρονου μητροπολίτη, που κυβέρνησε δύο φορές τα πνευματικά πεπρωμένα των ορθοδόξων της Σμύρνης (1910-1914 και 1919 – μέχρι το λιντσάρισμά του), ήταν μόνο το προοίμιο του αιματηρού οργίου που ακολούθησε. Υπολογίζεται ότι τις δύο εβδομάδες της τραγωδίας, 30.000 Έλληνες και Αρμένιοι δολοφονήθηκαν άγρια. Άλλοι πάλι ήταν θύματα ληστειών, ξυλοδαρμών και βιασμών που διέπραξαν Τούρκοι στρατιώτες. «Οι πρώτες γειτονιές που κάηκαν -σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Έρνεστ Χέμινγουεϊ (ανταποκριτής της εφημερίδας Toronto Star), ένας επιφανής άγνωστος της εποχής, που αναφέρεται επίσης στο άρθρο με τίτλο «Στην προκυμαία της Σμύρνης»- ήταν των Αρμενίων. “Η φωτιά στη συνέχεια εξαπλώθηκε, συμπεριλαμβανομένης της Σμύρνης. Κανένα χριστιανικό σπίτι δεν έμεινε όρθιο. Ακόμη και οι τάφοι βεβηλώθηκαν”.

Γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι σφαγιάστηκαν

Καθώς οι «Σύμμαχοι» (με τα υποχρεωτικά εισαγωγικά) που επέβαιναν στα πλοία του λιμανιού δεν σήκωσαν το δάχτυλο για να σταματήσουν το μακελειό, οι Τούρκοι έκαναν μανία, σκοτώνοντας επίσης μωρά και αβοήθητες γυναίκες. Χιλιάδες Έλληνες και Αρμένιοι αυτοκτόνησαν ρίχνοντας τους εαυτούς τους στα ήδη κόκκινα νερά. “Τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι – θα έλεγε ο μελλοντικός συγγραφέας Έρνεστ Χέμινγουεϊ – ποδοπατήθηκαν από ένα πλήθος απελπισμένο να ξεφύγει από την αφόρητη ζέστη που προερχόταν από τα γύρω φλεγόμενα κτίρια. Καθώς ήταν αδύνατο να εκκενωθούν υπό αυτές τις συνθήκες, τα πόδια βοοειδή και άλογα έσπασαν πριν ωθηθεί στο νερό για να πνιγεί».

Δημοσιογράφος από στόμα σε στόμα

Ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ – ο οποίος αργότερα εικάστηκε ότι δεν ήταν καν παρών στη Σμύρνη κατά τη διάρκεια αυτών των φρικτών δύο εβδομάδων, αλλά στην Κωνσταντινούπολη, από όπου αργότερα θα είχε πάρει τα λόγια ενός Βρετανού ή Γάλλου αξιωματικού του ναυτικού (αυτόπτης μάρτυρας) – ήταν μεταξύ πολλών άλλων Δυτικών δημοσιογράφοι που έγραψαν για την καταστροφή της κοσμοπολίτικης Σμύρνης. Για αρκετές μέρες η τρομερή μοίρα της πόλης απασχόλησε τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων σε όλο τον κόσμο…

30.000 Έλληνες και Αρμένιοι σκοτώθηκαν στη Σμύρνη τον Σεπτέμβριο του 1922 κατά την ανακατάληψη της πόλης από τους Τούρκους

9 ημέρες συνεχών πυρκαγιών κατέστρεψαν την αρχαία Σμύρνη, καταστρέφοντας όλα τα σπίτια των χριστιανών. Οι Τούρκοι δεν γλίτωσαν ούτε το λιμάνι, τις εκκλησίες, τα νεκροταφεία…

«Η καταστροφή της Σμύρνης ήταν ένα κολασμένο όργιο, με λίγους παραλληλισμούς στην ιστορία των ανθρωπίνων εγκλημάτων», Ουίνστον Τσόρτσιλ

«Μετά την απώλεια ευρωπαϊκών εδαφών στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913, η Οθωμανική Αυτοκρατορία μπήκε στον Μεγάλο Πόλεμο ως σύμμαχος της Γερμανίας τον Αύγουστο του 1914 και βρέθηκε για άλλη μια φορά στο πλευρό των ηττημένων», δήλωσε ο ιστορικός Robert Gerwarth.

«Ενθαρρυμένος από τον Βρετανό πρωθυπουργό Ντέιβιντ Λόιντ Τζορτζ, ένας ελληνικός στρατός εισβολής αποβιβάστηκε στη Σμύρνη το 1919, αποφασισμένος να ιδρύσει μια αυτοκρατορία στα εν μέρει χριστιανικά εδάφη της Μικράς Ασίας», είπε ο ιστορικός Ρόμπερτ Γκέργουαρτ.

Ο Χρυσόστομος Καλαφάτης (1867-1922) ανακηρύχθηκε μάρτυρας και άγιος της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος στις 4 Νοεμβρίου 1992.

››› Δείτε τη συλλογή φωτογραφιών ‹‹‹