Καθώς ο κόσμος αντιμετωπίζει δύο μεγάλους πολέμους και μια άνευ προηγουμένου κρίση των δημοκρατικών του θεσμών, μπορεί να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η σημερινή Ελλάδα μπορεί να προσφέρει δύσκολα μαθήματα για το πώς μπορούν να αντέξουν οι δημοκρατίες.

Το κείμενο αυτό αντιπροσωπεύει μια άποψη που εξέφρασαν η Αφροδίτη Ξύδη, Εκτελεστική Διευθύντρια του Deon Policy Institute και ο Γεώργιος Λάσκαρης, Πρόεδρος του Deon Policy Institute.

Φέτος, η Ελλάδα γιορτάζει τα 50 χρόνια από την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Μετά την κατάρρευση της επταετούς στρατιωτικής χούντας μετά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1974. Η περίοδος που ακολούθησε, γνωστή ως «Μεταπολίτευση», είχε ως στόχο την αποκατάσταση της δημοκρατίας και τη διατήρηση της εθνικής ανεξαρτησίας της χώρας. Καθώς ο μισός κόσμος ψηφίζει, το ταξίδι μισού αιώνα της Ελλάδας υπογραμμίζει την ανθεκτικότητα και την προσαρμοστικότητα που απαιτούνται για τη διατήρηση της δημοκρατίας, την αναζωογόνηση μιας οικονομίας και την αποκατάσταση των γεωπολιτικών συμμαχιών.

Έλληνες και δημοκρατία

Οι τελευταίες πέντε δεκαετίες δεν ήταν ούτε εύκολες ούτε απλές για την ελληνική δημοκρατία. Μετά από μια δικτατορία που σημαδεύτηκε από βασανιστήρια, τον αποκλεισμό των κομμουνιστών που θεωρούνταν κομμουνιστές και την αυθαίρετη αφαίρεση της ιθαγένειας, η Ελλάδα έκανε μια καλή αρχή στο δημοκρατικό μονοπάτι. Σε αυτή τη νέα εποχή, η χώρα έχει αποκαταστήσει το κράτος δικαίου και τις ατομικές ελευθερίες. Νομιμοποίησε όλα τα κόμματα, συμπεριλαμβανομένου του προηγουμένως απαγορευμένου Κομμουνιστικού Κόμματος, πραγματοποίησε ελεύθερες εκλογές, κατάργησε τη μοναρχία και έγραψε ένα νέο φιλελεύθερο σύνταγμα.

Στη συνέχεια, η Ελλάδα εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), τον προκάτοχο της ΕΕ, το 1981. Και υιοθέτησε το ευρώ το 2001. Η ποιότητα ζωής σε ολόκληρη τη χώρα βελτιώθηκε σημαντικά: το 1974, το 33% του πληθυσμού δεν είχε ολοκληρώσει το δημοτικό σχολείο . , το 40% ήταν αγρότες και το 64% των δρόμων δεν είχαν καλυφθεί ακόμη με άσφαλτο. Όμως μέχρι το 2008, το βιοτικό επίπεδο στην Ελλάδα είχε φτάσει στο επίπεδο των αναπτυγμένων χωρών.

Ωστόσο, η Μεγάλη Ύφεση του 2008, που έπληξε ολόκληρη την Ευρώπη, αποκάλυψε το μη βιώσιμο χρέος του ελληνικού δημόσιου τομέα. Αυτό οδήγησε σε μια καταστροφική οικονομική κρίση που στοίχισε στη χώρα το 26% του ΑΕΠ της. Ωστόσο, μετά από διαπραγματεύσεις για τα μέτρα λιτότητας, αναδιάρθωσε το χρέος της. Η χώρα έλαβε κεφάλαια διάσωσης και εξορθολογούσε τον δημόσιο προϋπολογισμό της. Και η Ελλάδα είναι αυτή τη στιγμή μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες στην ΕΕ. Ακόμα κι αν παραμένει από τους λιγότερο παραγωγικούς.

Μαθήματα, μετά από πέντε δεκαετίες

Λοιπόν, τι διδάγματα μπορούμε να πάρουμε από αυτό το 50χρονο δημοκρατικό πείραμα; Πρώτον, η δημοκρατία μπορεί να διατηρηθεί εάν μπορεί να αποφευχθεί η λαϊκιστική παγίδα. Η δημοκρατία στην Ελλάδα άνθισε στα χρόνια που ακολούθησαν τη δικτατορία. Αυτή η άνευ προηγουμένου πολιτική σταθερότητα βασίστηκε σε έναν λειτουργικό δικομματισμό και διευκολύνθηκε επίσης από ένα δανεικό μοντέλο ευημερίας. Καθώς όμως η κρίση του 2008 βάθυνε, οι Έλληνες ψηφοφόροι στράφηκαν σε περιθωριακά κόμματα.

Και η προφανής ασυμμετρία εξουσίας εντός της ΕΕ έχει τροφοδοτήσει μόνο την απειλή του λαϊκισμού. Ωστόσο, παρόλο που η Ελλάδα βρισκόταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, η ένταξη της χώρας στην ΕΕ παρέμενε αδιαπραγμάτευτη. Διατηρήστε τη δημοκρατία και αποφύγετε ένα πιθανό Grexit. Το 2019, το εκκρεμές είχε γυρίσει πίσω στο κέντρο. Με την εκλογή κεντροδεξιάς κυβέρνησης με εντολή για βαθιές μεταρρυθμίσεις, που συνδέονται με τον εξορθολογισμό των δαπανών.

Κοιτάζοντας πίσω αυτήν την περίοδο, είναι σαφές ότι η μη βιώσιμη ανάπτυξη θα οδηγήσει σε σοβαρή χρηματοπιστωτική κρίση. Αλλά η ανάκαμψη είναι δυνατή όταν συνδυάζεται με το οικονομικό άνοιγμα. Κατά τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης, η Ελλάδα πέρασε από τη γεωργία και τη βιομηχανία σε μια οικονομία βασισμένη στις υπηρεσίες. Με μεγάλο δημόσιο τομέα, χαμηλές εξαγωγές γνώσης και έντονη παρουσία μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Πώς είναι οι Έλληνες;

Τα χαμηλά επιτόκια και η έλλειψη λογοδοσίας από τους Ευρωπαίους ομολόγους της έχουν ωθήσει τη χώρα να δανείζεται υπερβολικά για να χρηματοδοτήσει την ανάπτυξη χωρίς να φτάσει τα επίπεδα παραγωγικότητας της ΕΕ. Και η κρίση που ακολούθησε οδήγησε σε επίπεδα ρεκόρ ανεργίας (28%) και ακραίας φτώχειας (18%).

Ωστόσο, η κρίση έχει επίσης αποκρυσταλλώσει την ανάγκη για ανάπτυξη με γνώμονα τον ιδιωτικό τομέα. Μετά το λαϊκιστικό πείραμα, υπό νέα ηγεσία, η Ελλάδα αύξησε τις άμεσες ξένες επενδύσεις και τις εξαγωγές της και ανέκτησε το επενδυτικό της καθεστώς για να επιτύχει ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ 5,6% το 2022.

Το ταξίδι της Ελλάδας καταδεικνύει επίσης ότι όταν μια απειλή εμφανίζεται από απόσταση, είναι απαραίτητες συμμαχίες με βάση την αξία. Επί στρατιωτικής χούντας, η Ελλάδα ήταν απομονωμένη και είχε ελάχιστους συμμάχους. Ωστόσο, μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, η διατήρησή της συνδέθηκε με την εθνική ανεξαρτησία. Και να ενισχυθεί η προσκόλληση της χώρας στη Δύση. Εκτός από την προστασία των συμφερόντων της Δύσης στην Ανατολή, η Ελλάδα εντάχθηκε στην ΕΟΚ. Η ειρήνη εξακολουθεί να βασιλεύει σήμερα, παρά τις αυξημένες εντάσεις με την Τουρκία.

Η χώρα αυτή τη στιγμή χρησιμοποιεί τη στρατηγική της θέση για να παρέχει οδούς ανεφοδιασμού για τους πολέμους στην Ουκρανία και το Ισραήλ και να παρέχει ενέργεια στην περιοχή. Τελικά, καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να σταματήσει να σκέφτεται το αύριο. Τα τελευταία πέντε χρόνια, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και το κόμμα του η Νέα Δημοκρατία βοήθησαν να βρεθεί η χώρα στον δρόμο της ανάκαμψης. Αλλά μην κάνετε λάθος, υπάρχουν ακόμα προκλήσεις, γράψτε και στα δύο πολιτική.