Η Ελλάδα απέχει λίγους μήνες από την ανάκτηση της θέσης της ως ασφαλούς οικονομίας για τους επενδυτές. Αυτό λέει το αφεντικό της ελληνικής κεντρικής τράπεζας, αναφερόμενο στα 12 χρόνια κατά τα οποία αυτή η χώρα πάλεψε με μια κρατική αξιολόγηση που έριξαν στο καλάθι των «σκουπιδιών» οι μεγάλοι οίκοι χρηματοοικονομικής αξιολόγησης. Οι αξιολογήσεις που αποδίδουν οι Fitch, Standard & Poor’s ή Moody’s σε ομόλογα που εκδίδονται από τις κυβερνήσεις των διαφόρων κρατών μετρούν για την τιμή στην οποία δανείζονται στις διεθνείς αγορές.

Για την Ελλάδα, μια συνιστώμενη επενδυτική βαθμολογία, δηλαδή αφαιρεθεί από τη σειρά «σκουπίδια», σημαίνει θεωρητικά χαμηλότερες τιμές δανείων σε περιόδους ανόδου των επιτοκίων. Η Ελλάδα κατέληξε επικίνδυνη λόγω της κρίσης χρέους που πριν από περισσότερο από μια δεκαετία σχεδόν κατέστρεψε την οικονομία της και σχεδόν την έδιωξε από την Ευρωζώνη.

Αν η Αθήνα φαίνεται να τα πηγαίνει καλά, στην Ουγγαρία οι οικονομολόγοι περιμένουν με ανυπομονησία αυτό που φαίνεται να είναι καταδίκη: την απόφαση για την αξιολόγηση του δημοσίου που δόθηκε από τον Moody’s, αφού ο S&P υποβάθμισε την αξιολόγηση στην αρχή του έτους και ο Fitch επιδείνωσε τις προοπτικές. η βαθμολογία από «σταθερό» σε «αρνητικό». Ο S&P επικαλέστηκε τις εξωτερικές πιέσεις και τον ακόμη ισχυρό πληθωρισμό και ο Fitch προειδοποίησε για αδυναμίες στις κυβερνητικές πολιτικές σε ένα δύσκολο περιβάλλον. Από την S&P, η Ουγγαρία έχει πλέον βαθμολογία “BBB-“, το τελευταίο βήμα πριν από την ομάδα προσόντων που δεν προτείνονται για επένδυση, δηλαδή “σκουπίδια”.

Η Ελλάδα έχει ένα «BBplus», μια βαθμίδα κάτω από την επενδυτική βαθμίδα, και είχε έναν μακρύ και επίπονο δρόμο για να φτάσει εκεί, γεμάτος με διεθνή προγράμματα διάσωσης, λιτότητα και αμφιλεγόμενες ιδιωτικοποιήσεις που έγιναν υπό την πίεση των διεθνών πιστωτών. Η Ουγγαρία έχει επίσης περάσει από ένα δάνειο από το ΔΝΤ, το οποίο επέστρεψε με μεγάλη φανφάρα εκ των προτέρων, αλλά και μέσω δημοσιονομικών και εξωτερικής πολιτικής που θεωρούνται τουλάχιστον ανορθόδοξες. Η αγνόηση των αρχών της ΕΕ την άφησε χωρίς πόρους της ΕΕ.

Το σημείο καμπής είναι η έξοδος από την πανδημία και η είσοδος της Ευρώπης σε οικονομικό και ενεργειακό πόλεμο με τη Ρωσία για να στηρίξει την Ουκρανία. Ο Fitch προειδοποίησε ότι λόγω αυτού του πολέμου, το ποσοστό των αξιολογήσεων με σταθερή προοπτική στην αναδυόμενη Ευρώπη έχει φτάσει στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων δύο δεκαετιών. Αυτό σημαίνει ότι ο αριθμός των ευρωπαϊκών κρατών που είναι φτωχότερα από εκείνα της Δύσης αυξάνεται και κινδυνεύουν να δανειστούν με όλο και υψηλότερο κόστος. Το ποσοστό για το οποίο μιλά ο Fitch έχει μειωθεί από 70% τον περασμένο Φεβρουάριο, όταν η Ρωσία άρχισε να εισβάλλει στην Ουκρανία, σε 36% τον περασμένο μήνα. Εν τω μεταξύ, οι οικονομίες έχουν επανισορροπηθεί, αλλά το τέλος του πολέμου δεν είναι στον ορίζοντα, ο πληθωρισμός δεν έχει ηττηθεί και οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες δεν έχουν φτάσει στο τέλος των ανοδικών επιτοκίων. Η έκθεση Fitch δείχνει ότι μεταξύ των αναδυόμενων οικονομιών που είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ρουμανία έχει αρνητικές προοπτικές, αλλά πριν από τον πόλεμο, και η Τσεχία, η Σλοβακία, η Εσθονία και η Ουγγαρία, με τις αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας να επηρεάζονται από τους κινδύνους που δημιουργεί η ενέργεια κρίση και τη σύγκρουση στην Ουκρανία. Η Ρουμανία έχει τη χαμηλότερη βαθμολογία, βρίσκεται λίγο χαμηλότερα από την Ουγγαρία και τη Βουλγαρία, που βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο, και οι καλύτερες πηγαίνουν στην Τσεχία και την Εσθονία.

Τον Φεβρουάριο, όταν ο Fitch δημοσίευσε αυτήν την ανάλυση, η Βουλγαρία ήταν μια πιο ιδιαίτερη περίπτωση επειδή είχε θετικές προοπτικές χάρη στην ανοιχτή πορεία προς το ευρώ. Έκτοτε, η Σόφια έχει καταρρεύσει για άλλη μια φορά σε μια κυβερνητική κρίση και από μόνη της έκλεισε το δρόμο της προς την ευρωζώνη.

Η Ουκρανία είναι χειρότερη, μια χώρα που δεν είναι μέρος της ΕΕ, με μια οικονομία παγωμένη από τον πόλεμο και ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που ξεφεύγει από τους βομβαρδισμούς. Το Κίεβο απέχει ακόμη πολύ από την χρεοκοπία, αλλά από την οπτική γωνία της Fitch έχει πολύ υψηλούς πιστωτικούς κινδύνους.

Η Ουκρανία υποβιβάστηκε πέρυσι λόγω του πολέμου και δεν μπορεί πλέον να χρηματοδοτηθεί υπό κανονικές συνθήκες στις διεθνείς αγορές. Οι αποδόσεις των ομολόγων ενός έτους ξεπερνούν το 50% και οι αποδόσεις του 10ετούς χρέους ξεπερνούν το 15%, τεράστια επίπεδα με κάθε μέτρο. Όμως η κυβέρνηση επιδιώκει να πουλήσει πολεμικά ομόλογα, δηλαδή βραχυπρόθεσμα χρέη που έχουν εκδοθεί για την τοπική αγορά. Οι μεγάλοι επενδυτές, όπως οι τράπεζες, δεν έχουν τέτοιες προσφορές, οι οποίες δεν τους είναι ελκυστικές λόγω του υψηλού πληθωρισμού, 26% τον Ιανουάριο και του έντονα υποτιμημένου τοπικού νομίσματος.

Το αυξημένο ενδιαφέρον για πολεμικά ομόλογα προέρχεται από τον μέσο Ουκρανό. Οι κρατικές τράπεζες προτιμούν να αγοράζουν ομόλογα σε δολάρια, γεγονός που εξαντλεί τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας. Σύμφωνα με την Κεντρική Τράπεζα της Ουκρανίας, από τότε που η Ρωσία επιτέθηκε στη χώρα μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου 2023, η κυβέρνηση στο Κίεβο πήρε 238,8 δισεκατομμύρια εθνικά νομίσματα (1 hryvnia ισούται με 0,03 δολάρια), 2,2 δισεκατομμύρια και ένα δισεκατομμύριο ευρώ μέσω επενδύσεων στην εθνική αγορά ομολόγων και διέθεσε 234,5 δισ. εθνικά νομίσματα, 3,1 δισ. δολάρια και 663 εκατ. ευρώ για την πληρωμή των ληξιπρόθεσμων εθνικών ομολόγων. Η πρώτη δημοπρασία πολεμικών ομολόγων έγινε την 1η Μαρτίου πέρυσι, την πέμπτη ημέρα της εισβολής. Στη συνέχεια, οι επενδυτές αγόρασαν τίτλους αξίας 8 δισεκατομμυρίων εθνικού νομίσματος με διάρκεια δύο μηνών και ενός έτους, με αποδόσεις 9,7% και 11%, αντίστοιχα. Την 1η Μαρτίου του τρέχοντος έτους πληρώθηκαν οι οφειλές ενός έτους. Οι βαθμολογίες της Ρωσίας βρίσκονται πολύ στο καλάθι των «σκουπιδιών». Υπό αυτές τις συνθήκες, η κυβέρνηση της Μόσχας υπολογίζει επίσης στη χρηματοδότηση της εγχώριας αγοράς ομολόγων.