Πριν από 100 χρόνια υπογράφηκε στη Λωζάνη Η συνθήκη ειρήνης μεταξύ της Τουρκίας και επτά κρατών: της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ιαπωνίας, της Ελλάδας, της Ρουμανίας και του Σερβο-Κροατικού-Σλοβενικού κράτους (αργότερα Γιουγκοσλαβία).

Η Τουρκία ήταν κατάλοιπο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ηττήθηκε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως σύμμαχος της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας και η οποία πολέμησε με την Ελλάδα (1919 – 1922).

«Πρώτα χαράχτηκαν τα σύνορα του νέου κράτους της Δημοκρατίας της Τουρκίας. Στα υπόλοιπα πρώην οθωμανικά εδάφη κατοχυρώθηκε η ελευθερία σχηματισμού νέων κρατών ή αποσαφήνισης της κατάστασης των υπαρχόντων κρατών». λέει ο ιστορικός Ντίντσι Χασάν σε συνέντευξή του στο RFI.

«Δεύτερον, δημιουργήθηκε ένα ρήγμα στην Ανατολία και την Αραβική Χερσόνησο. Στη συνέχεια δημιουργήθηκαν οι σχέσεις με την Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένου του καθεστώτος των νησιών του Αιγαίου, που αποδόθηκε κυρίως στο ελληνικό κράτος. Δυστυχώς, το καθεστώς των νησιών δεν ήταν πολύ ξεκάθαρο και με την πάροδο του χρόνου εμφανίστηκαν κάθε είδους αποκλίσεις μεταξύ των δύο κρατών. , ούτε καν όλα τα νησιά δεν ελήφθησαν υπόψη», εξηγεί ο Ντίντσι Χασάν.

Μια κληρονομιά της Συνθήκης της Λωζάνης είναι το κουρδικό ζήτημα. Αναγνωρισμένο ως γεωγραφική περιοχή αλλά όχι ως έθνος, το Κουρδιστάν χωρίστηκε μεταξύ Τουρκίας, Συρίας, Ιράκ και Ιράν, δημιουργώντας προβλήματα και εντάσεις που επιμένουν έναν αιώνα αργότερα. Αυτές τις μέρες, εκπρόσωποι της κουρδικής διασποράς οργανώνουν διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στη Λωζάνη ενάντια σε αυτές τις επιπτώσεις της Συνθήκης της Λωζάνης.

Ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα

Εκείνη την εποχή, ο Τούρκος ηγέτης Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ και οι εθνικιστές υποστηρικτές του παρουσίασαν τη Συνθήκη της Λωζάνης ως επιτυχία, αλλά οι ισλαμιστές την επέκριναν. Το κύριο παράπονο ήταν ότι η Τουρκία αναγκάστηκε να πληρώσει τα χρέη της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

«Η υφαλοκρηπίδα της θάλασσας του Μαρμαρά και του Αιγαίου είναι πολύ πλούσια σε φυσικό αέριο πολύ καλής ποιότητας, με πολύ υψηλή πίεση. Εξ ου και τα στοιχεία που τροφοδοτούν τη θεωρία συνωμοσίας, η οποία ανάγει τα πάντα στη μάχη για τους πόρους. Ειδικά τα τελευταία 10 χρόνια, υπήρξαν θεωρίες ότι η Συνθήκη της Λωζάνης περιέχει μυστικές ρήτρες και ότι θα ισχύει για 100 χρόνια και ότι το 2023 μια ισχυρότερη Τουρκία θα μπορεί να επαναδιαπραγματευτεί αυτές τις ρήτρες», λέει ο Ντίντσι Χασάν.

Η Συνθήκη της Λωζάνης ενσωματώθηκε, στο άρθ. 142, Συμφωνία υπογράφηκε μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας στις 30 Ιανουαρίου 1923, η οποία προέβλεπε ανταλλαγή πληθυσμών: όλοι οι μουσουλμάνοι στην Ελλάδα έπρεπε να αναγκαστούν να μεταναστεύσουν στην Τουρκία και όλοι οι Ελληνορθόδοξοι στην Τουρκία να αναγκαστούν να μεταναστεύσουν στην Ελλάδα. Εξαιρούνταν μόνο οι Έλληνες της Κωνσταντινούπολης και οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης. Ως αποτέλεσμα, ένα εκατομμύριο Ορθόδοξοι Χριστιανοί διαφόρων εθνοτήτων εκδιώχθηκαν από την Τουρκία στην Ελλάδα και μισό εκατομμύριο μουσουλμάνοι διαφόρων εθνοτήτων εκδιώχθηκαν από την Ελλάδα στην Τουρκία. Η σύμβαση της 30ης Ιανουαρίου 1923 είναι η πρώτη πράξη στην ιστορία όπου η εθνοκάθαρση εγκρίνεται με συνθήκη και καθίσταται δεσμευτική.

Εφέ σήμερα

Οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας ήταν δύσκολες τα τελευταία 100 χρόνια. Πρόσφατα, ωστόσο, πραγματοποιήθηκε συνάντηση στο περιθώριο της συνόδου του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους μεταξύ των ηγετών των δύο χωρών, του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη. Δεν είναι η πρώτη και δεν θα είναι η τελευταία, αλλά αυτή τη φορά υπάρχει ελπίδα για την έναρξη μιας χαλάρωσης της διμερούς σχέσης, τόσο προβληματικής από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης.

«Είμαι πεπεισμένος ότι η Συνθήκη της Λωζάνης ήταν η καλύτερη συμβιβαστική λύση, η οποία πέτυχε να εξασφαλίσει σταθερότητα για 100 χρόνια και θα συνεχίσει να δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ένα σταθερό κλίμα στην περιοχή, ακόμα κι αν υπάρχουν επικριτικές φωνές και από τις δύο πλευρές, είναι δύσκολο να ευχαριστήσουμε όλους. Γενικά, έχουμε μια σύγχρονη Τουρκική Δημοκρατία η γραμμή ανοιχτή και η πόρτα μπαίνει προς τη Δύση», καταλήγει ο Ντίντσι Χασάν.