Η Σοφία Μαλινόφσκαγια κρυβόταν στο υπόγειο του σπιτιού της για μέρες πριν τελικά είναι ασφαλής. Αεροπορικές επιδρομές και μάχες κοντά στο σπίτι του στο Χάρκοβο στην ανατολική Ουκρανία τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει την πατρίδα του.

«Ο φίλος μου κι εγώ φύγαμε με το αυτοκίνητο». μου είπε Malinovskaya στη Deutsche Welle. Έφτασαν στα σύνορα σε τέσσερις μέρες, είχε τόση κίνηση και μποτιλιάρισμα. Κατάφεραν να διανύσουν μόνο 170 χιλιόμετρα σε επτά ώρες.

Κατευθύνθηκαν προς τη Σλοβακία επειδή τα συνοριακά περάσματα εκεί φαινόταν να είναι τα λιγότερο απασχολημένα. Εθελοντές βοήθησαν τη Σοφία να ταξιδέψει στην Κρακοβία της Πολωνίας, από εκεί στη Βαρσοβία και τελικά στη Θεσσαλονίκη, Ελλάδα.

Αν και αισθάνεται ασφαλής, βλέπει το μέλλον ως απελπιστικό. “Αισθάνομαι χαμένος. Συνειδητοποίησα ότι δεν είχα πού να επιστρέψω γιατί η πόλη μου είχε καταστραφεί σχεδόν ολοσχερώς. Σχεδόν κανένα άθικτο κτήριο δεν είχε μείνει. Δεν ξέρω τι θα κάνω και δεν ξέρω να ξέρουν ακόμη και πώς να ζήσουν μια κανονική ζωή μετά από αυτό», είπε στη σπαρακτική του ομολογία.

Η Malinovskaya ταξίδεψε στη Θεσσαλονίκη γιατί ήξερε ότι τουλάχιστον δεν θα είχε προβλήματα στέγασης. «Έχω έναν στενό φίλο που μένει εδώ. Θα τον φροντίσω».

Ωστόσο, δεν γνώριζε ότι η Ελλάδα είχε επικριθεί εδώ και χρόνια για την επιστροφή των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο και την έλλειψη προστασίας.

Γρήγορη και μη γραφειοκρατική βοήθεια για τους Ουκρανούς

Σύμφωνα με τον Βαντίμ Σαμπαμπλούκ, γενικό πρόξενο της Ουκρανίας στη Θεσσαλονίκη, περισσότεροι από δέκα χιλιάδες συμπατριώτες τους πέρασαν τα σύνορα στα μέσα της περασμένης εβδομάδας.

«Η ελληνική κυβέρνηση επέτρεψε καλοπροαίρετα στους Ουκρανούς που διέφυγαν από τον πόλεμο να έρθουν στο ελληνικό έδαφος», είπε.

Άμεσα μπόρεσαν να μπουν στην Ελλάδα Ουκρανοί με βιομετρικά διαβατήρια. Όσοι αποδεικνύονται με άλλα έγγραφα, όπως πιστοποιητικό γέννησης, μπορούν να υποβάλουν τα έγγραφά τους στην πλησιέστερη μεταναστευτική αρχή για επίσημη εγγραφή στο κέντρο που λειτουργεί στην ελληνοβουλγαρική συνοριακή διάβαση στον Προμαχώνα, αφού συμπληρώσουν μια φόρμα.

Το Υπουργείο Ασύλου έχει ήδη ξεκινήσει μια διαδικτυακή διεπαφή όπου μπορεί να υποβληθεί αίτηση για προσωρινή προστατευόμενη ιδιότητα, είπε ο γενικός πρόξενος, προσθέτοντας ότι το καθεστώς θα μπορούσε να ισχύει για έως και τρία χρόνια.

«Πολλοί άνθρωποι έρχονται στο προξενείο, προσφέρουν το δικό τους διαμέρισμα, σπίτι, δωμάτιο για να δεχτούν Ουκρανούς», είπε.

Οι Ρώσοι που ζουν στην Ελλάδα δείχνουν επίσης αλληλεγγύη, πρόσθεσε ο γενικός πρόξενος. «Οι Ρώσοι ζητούν συγχώρεση και εργάζονται χέρι-χέρι με τους εθελοντές μας».

Καλός πρόσφυγας, κακός πρόσφυγας

Στο δημαρχείο της Θεσσαλονίκης, Ουκρανοί, Ρώσοι και Έλληνες ετοιμάζουν πακέτα με τρόφιμα, ρούχα και φάρμακα για αποστολή στην Ουκρανία.

Ωστόσο, πραγματοποιήθηκε στους δρόμους της Αθήνας με την αποστολή πάνω από 400 αστυνομικών Szuupaλειτουργία. Στην αποστολή Broom, οι αιτούντες άσυλο ελέγχονταν και όλοι όσοι δεν μπορούσαν να αποδείξουν την ταυτότητά τους κρατήθηκαν.

«Φοβάμαι ήδη να βγω στο δρόμο», λέει ένας νεαρός Αφγανός που δεν ξέρει τι θα του συμβεί αν κλείσει ο καταυλισμός όπου μένει τον Μάιο.

Μια προσπάθεια υποβολής αίτησης ασύλου απέτυχε. Προσπαθούσε για ώρες να εγγραφεί στην υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων του Skype, αλλά δεν μπορούσε να συνδεθεί. Τώρα θα πρέπει να ταξιδέψετε στον Έβρο, στο άλλο άκρο της χώρας, με δικά σας έξοδα για να υποβάλετε το αρχείο σας αυτοπροσώπως σε ένα κέντρο υποδοχής.

Λόγω της προσωπικής του εμπειρίας, δεν εμπιστεύεται τις ελληνικές αρχές. Έγινε μάρτυρας αστυνομικής βίας και απελάσεων καθώς προσπαθούσε να περάσει από την Τουρκία στην Ελλάδα.

Είπε ότι εξοργίστηκε όταν συνέκρινε τη μεταχείριση των Ουκρανών προσφύγων με τη δική του κατάσταση. «Είναι νεοαφιχθέντες και θα πρέπει να έχουν την ίδια μεταχείριση με τους άλλους πρόσφυγες», είπε.

Τεκμηριωμένα αδικήματα

Οι ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν εδώ και καιρό καταδικάσει την αντιμετώπιση των προσφύγων από την ελληνική κυβέρνηση. Ωστόσο, η Αθήνα ισχυρίζεται ότι η Τουρκία είναι μια ασφαλής τρίτη χώρα, επομένως οι μετανάστες δεν δικαιούνται διεθνή προστασία στην ΕΕ.

Ο Έλληνας υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Νότης Μηταράκης αποκάλεσε πρόσφατα τους Ουκρανούς «πραγματικούς πρόσφυγες» στο κοινοβούλιο. Εν τω μεταξύ, εξέχουσες πολιτικές προσωπικότητες αποκαλούν τους αιτούντες άσυλο από τη Μέση Ανατολή ή την Αφρική «λαθρομετανάστες».

Η Neda Noraie-Kia, ειδικός στη μετανάστευση στο Ίδρυμα Heinrich Böll που συνδέεται με τους Γερμανούς Πράσινους, εκφράζει τη λύπη της για την άνιση μεταχείριση των προσφύγων από την ελληνική κυβέρνηση. Υπήρξε μια μάλλον ζοφερή εικόνα για την προστασία των προσφύγων στην Ελλάδα, είπε. Ο κατάλογος των κατηγοριών είναι μακρύς: παράνομη απέλαση, έλλειψη βασικών υπηρεσιών, έλλειψη προσπαθειών ένταξης.

Είπε ότι η ΕΕ πρέπει να ανταποκριθεί σε τεκμηριωμένες παραβιάσεις. Ωστόσο, πρόσθεσε ότι είναι επίσης σημαντικό οι πρόσφυγες από την Ουκρανία να προστατεύονται στην Ελλάδα χωρίς γραφειοκρατία.

«Σε τελική ανάλυση, αποδεικνύει ότι η αλληλεγγύη είναι δυνατή», είπε η Νοράι-Κία, η οποία είπε ότι η αλληλεγγύη θα μπορούσε να επεκταθεί και σε άλλους που αναζητούν προστασία.

Πολλοί αιτούντες άσυλο, συμπεριλαμβανομένων εκείνων από το Αφγανιστάν, περίμεναν πάρα πολύ για να λάβουν άσυλο, αφήνοντάς τους σε μια νόμιμη γκρίζα ζώνη για χρόνια.

«Η προστασία από τον πόλεμο και τη δίωξη δεν είναι πράξη ελέους», είπε η Νοράι-Κία.

«Όταν τα αυταρχικά καθεστώτα καταπιέζουν τους πολίτες τους, δεν μπορούμε να κάνουμε τα στραβά μάτια. Πρέπει να αναλάβουμε την ευθύνη», είπε ο ειδικός στη μετανάστευση.

(Εικόνα εξωφύλλου: Ουκρανοί πρόσφυγες φτάνουν στην Αθήνα στις 6 Μαρτίου 2022. Φωτογραφία: Louiza Vradi/Reuters)