Για σχεδόν δύο χρόνια, οι συζητήσεις πολιτικής κυριαρχούνταν από τη δημόσια υγεία. Μάσκες, εμβόλια, κοινωνική απόσταση, κρεβάτια ATI, κρούσματα, συννοσηρότητες, ηλικιακές ομάδες, στελέχη, ελληνικό αλφάβητο, πρόστιμα, βαθμοί Κελσίου και στρατιωτικοί βαθμοί – αυτό συζητείται καθημερινά. Όχι για την οικονομία, όχι για την ασταθή κατάσταση κοντά στα σύνορα, αλλά για τη δημόσια υγεία και την επιστήμη.
Η πανδημία έχει αποκαλύψει την ασυμφωνία μεταξύ της εξιδανικευμένης εικόνας της επιστήμης, εκείνης μιας περισσότερο ή λιγότερο μοναχικής επιχείρησης φωτισμένων μυαλών (μια κατάσταση που δεν έχουμε αντιμετωπίσει εδώ και τουλάχιστον 50 χρόνια) και τι σημαίνει «επιστήμη εν δράσει» – η πολιτικοποίηση του η επιστήμη και η επιβολή μιας τεχνοκρατίας. Στον 21ο αιώνα, οι επιστήμονες δεν είναι πλέον ένα είδος Galileo, η έρευνα είναι πολύ δαπανηρή και διεξάγεται σε καρτέλ, και ορισμένοι ακαδημαϊκοί μιλούν για την εμφάνιση «μονοπωλίων γνώσης». ”Τα ερευνητικά καρτέλ ανοίγουν το δρόμο για τους πολιτικούς ακτιβιστές και οι ΜΚΟ και τα ιδρύματα παρέχουν χρηματοδότηση και πολιτική υποστήριξη σε ερευνητικά ιδρύματα σε μια άσκηση αμοιβαίας υποστήριξης.Γράφει ο Μάθιου Κρόφορντ σε άρθρο που δημοσιεύτηκε από Απόσπαση.
Με ή χωρίς τη θέλησή τους, σε δύο χρόνια, επιστήμονες και γιατροί έγιναν γραφειοκράτες, μετά πολιτικοί, κάποιοι με τα κατάλληλα έγγραφα. Ο ρόλος τους είναι να δημιουργήσουν ένα αίσθημα ασφάλειας σε έναν αβέβαιο κόσμο, και γι’ αυτό η επιστήμη πρέπει να γίνει ένα είδος θρησκείας.
”Σχεδόν όλες οι πτυχές της πολιτικής και κοινωνικής ζωής εξετάζονται πλέον από την άποψη της δημόσιας υγείας. Αυτά που αντιμετωπίζουμε ως πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα παρουσιάζονται πλέον ως ιατρικά ζητήματα», γράφει ο κοινωνιολόγος Frank Furedi, για Αιχμηρός.
”Οι πολιτικοί στην εξουσία δεν κρίνονται για τις πολιτικές τους επιδόσεις, αλλά για τα ιατρικά τους προβλήματα. Όλα αρχίζουν να γίνονται «προβλήματα δημόσιας υγείας». Αυτό συμβαίνει στο Ηνωμένο Βασίλειο με τον Μπόρις Τζόνσον, αυτό συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες με τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος περιγράφεται ως «απειλή για τη δημόσια υγεία» εν μέσω της προεκλογικής εκστρατείας.
Η δημόσια υγεία έχει γίνει το κύριο όπλο που χρησιμοποιείται για να επιτεθεί σε πολιτικούς αντιπάλους και να καθιερωθεί μια πολιτική ατζέντα. Το 2019, μια ομάδα γιατρών δημοσίευσε μια επιστολή στον The Guardian δηλώνοντας ότι το Brexit χωρίς συμφωνία αποτελεί «απειλή για τη δημόσια υγεία». Άλλοι επικριτές του Brexit είπαν ότι η έξοδος από την ΕΕ «απειλεί τη δημόσια υγεία». Καθώς η υγεία έγινε πιο πολιτικοποιημένη, η πολιτική έγινε ιατρικό ζήτημα.
Η πανδημία έχει εντείνει αυτή την τάση. Σχεδόν τα πάντα θεωρούνται πρόβλημα δημόσιας υγείας. Πάρτε για παράδειγμα τον ρατσισμό. Το Lancet Medical Journal έγραψε φέτος ότι «ο ρατσισμός είναι μια κρίση δημόσιας υγείας». Η διευθύντρια των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ Ροσέλ Γουαλένσκι έκανε παρόμοια δήλωση νωρίτερα φέτος. «Ο ρατσισμός είναι μια σοβαρή απειλή για τη δημόσια υγεία, που επηρεάζει άμεσα τις ζωές εκατομμυρίων Αμερικανών», είπε ο Walesnky. Το ίδρυμα του οποίου προΐσταται έχει ξεκινήσει μια ιστοσελίδα με τίτλο «Ρατσισμός και Υγεία».
Αλλάζει την έννοια του ρατσισμού. Δεν νοείται πλέον με όρους πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής καταπίεσης. Πλέον, ο ρατσισμός εννοείται στο πλαίσιο της υγείας-ασθένειας. Όσοι καταπιέζονται φυλετικά μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ως ασθενείς που χρειάζονται ιατρική παρέμβαση επειδή είναι θύματα κοινωνικής αδικίας. Οι ακτιβιστές κατά του ρατσισμού βλέπουν τον ρατσισμό ως ένα είδος ψυχικής ασθένειας.
Η παρουσίαση ενός κοινωνικού προβλήματος ως υποτιθέμενης απειλής για τη δημόσια υγεία είναι ένας τρόπος να επιστήσουμε την προσοχή σε αυτό. Για το λόγο αυτό, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών καταδίκασε τη βία με όπλα και την κήρυξε ως κάτι σαν επιδημία. Επειδή δεν ήταν σε θέση να ασκήσει κριτική στη βία με ηθικούς όρους, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει ιατρική γλώσσα.
Σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής έχει ερμηνευτεί ως ζήτημα δημόσιας υγείας. «Η ομοφοβία είναι ένα πρόβλημα δημόσιας υγείας», είπε ένας ακαδημαϊκός. Το ίδιο και ο τζόγος. Το ίδιο ισχύει και για την κλιματική αλλαγή, αλλά και για τον πόλεμο. Ακόμη και η πλήξη έχει παρουσιαστεί ως απειλή για τη δημόσια υγεία.
Οι βασικές συνθήκες διαβίωσης περιορίζονται σε ιατρικά προβλήματα. Το Ίδρυμα Ψυχικής Υγείας της Σκωτίας λέει ότι η μοναξιά είναι «η μεγαλύτερη πρόκληση για τη δημόσια υγεία αυτή τη στιγμή». Όταν η μοναξιά, την οποία αντιμετωπίζουν εκατομμύρια άνθρωποι καθημερινά, μετατρέπεται σε ιατρικό πρόβλημα, έχουμε πραγματικά πρόβλημα. Η μοναξιά είναι μια δύσκολη κατάσταση που απαιτεί την παρουσία φίλων, οικογένειας και κοινότητας – όχι γιατρών. Τώρα όμως έχει μετατραπεί σε στόχο παρεμβάσεων δημόσιας υγείας. Με τον επαναπροσδιορισμό μιας κατάστασης χαρακτηριστικής των ανθρώπινων κοινοτήτων σε μια ιατρική κατάσταση, οι ακτιβιστές μεταμορφώνουν τους ανθρώπους σε άρρωστους και απανθρωποποιούν την ανθρώπινη κατάσταση.
Το λόμπι της δημόσιας υγείας έφτασε να μειώσει τις συναισθηματικές εμπειρίες σε κάτι μετρήσιμο. Αυτό επιτρέπει στους τεχνοκράτες σε αυτόν τον τομέα να ισχυρίζονται ότι η μοναξιά είναι «το ίδιο κακή όσο το κάπνισμα 15 τσιγάρων την ημέρα και είναι πιο επικίνδυνη από την παχυσαρκία και τον καθιστικό τρόπο ζωής». Έτσι, η μοναξιά γίνεται δικαιολογία για την παρέμβαση παραγόντων δημόσιας υγείας.
Η πολιτικοποίηση της δημόσιας υγείας δεν θα αποτελούσε πρόβλημα εάν απαιτούσε μόνο να ζουν οι άνθρωποι με καλή υγεία. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα. Τώρα, η δημόσια υγεία αφορά ηθικούς κανόνες (και το έχουμε δει κατά τη διάρκεια της πανδημίας), έχει να κάνει με τον πολιτικό έλεγχο. Ενώ σχεδόν οτιδήποτε μπορεί να στοχευτεί για παρέμβαση στη δημόσια υγεία, η διάκριση μεταξύ υγείας και ασθένειας αρχίζει να διαβρώνεται. Οι άνθρωποι ενθαρρύνονται να θεωρούν τους εαυτούς τους ως ασθενείς που αναζητούν ιατρική βοήθεια, όχι ως πολίτες ικανούς να ξεπεράσουν τα εμπόδια που στέκονται στο δρόμο τους.», γράφει ο Franck Furedi.
Αυτό είναι ένα συμπέρασμα παρόμοιο με αυτό που συνάγεται από τον Crawford, στο άρθρο που αναφέρθηκε παραπάνω: “Το να ακολουθούμε την επιστήμη για να μειώσουμε κάποιους κινδύνους, ενώ αγνοούμε άλλους κινδύνους, μας απαλλάσσει από το καθήκον να κρίνουμε τα πράγματα με το μυαλό μας, να γειωνόμαστε σε αυτό που κάνει τη ζωή να αξίζει. Μας απαλλάσσει από το καθήκον να αντιμετωπίσουμε έναν αβέβαιο κόσμο με ελπίδα και αυτοπεποίθηση. Μια κοινωνία που δεν μπορεί να διατηρήσει τη ζωή και να αποδεχθεί τον θάνατο θα κατοικηθεί από απέθαντους, οπαδούς της λατρείας της ημιζωής, που αναζητούν ολοένα και περισσότερο συμβουλές από ειδικούς. Όπως ειπώθηκε, ένας λαός έχει την κυβέρνηση που του αξίζει“.
”Η δημόσια υγεία ήταν ένα ευαίσθητο έργο. Είχε σκοπό την προστασία της υγείας και της ζωής. Αλλά τώρα έχει γίνει ένας τρόπος υπαγόρευσης της συμπεριφοράς και του τρόπου ζωής των ανθρώπων. Οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν πλέον την ηθική εξουσία της δημόσιας υγείας για να επιβάλλουν τις απόψεις τους στην κοινωνία. Στην τρέχουσα πολιτικοποιημένη της μορφή, η ιδεολογία και η πρακτική της δημόσιας υγείας έχει γίνει άμεση απειλή για την ελευθερία και τη δημοκρατία. Ένα από τα πιο σημαντικά καθήκοντα που έχουμε τώρα θα πρέπει να είναι να μειώσουμε την επιρροή της δημόσιας υγείας στην πολιτική», καταλήγει ο Franck Furedi.
