Οι μωβ μέδουσες έχουν πλημμυρίσει τις ελληνικές θάλασσες, προκαλώντας ανησυχία στις ελληνικές αρχές και στους τουρίστες.

Το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας εφιστά την προσοχή σε ένα επικίνδυνο είδος μέδουσας που εξαπλώθηκε τα τελευταία χρόνια στις παράκτιες περιοχές των ελληνικών εδαφών και έφτασε σε πραγματική «έκρηξη» το καλοκαίρι του 2022.

Ο Δημήτρης Βαφείδης, καθηγητής θαλάσσιας βιοποικιλότητας και πρόεδρος του τμήματος γεωργίας, ιχθυολογίας και υδάτινου περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, σύμφωνα με τον Τύπο στην Ελλάδα τα αίτια που οδήγησαν σε ξέσπασμα του πληθυσμού των μωβ μέδουσες.

Υψηλές θερμοκρασίες και υπεραλίευση

«Είναι ένα φαινόμενο που ξεκίνησε πριν από ένα μήνα, μετά από ξαφνική αύξηση της θερμοκρασίας. Το φαινόμενο ήταν σχετικά σπάνιο στο παρελθόν, αλλά τις τελευταίες δεκαετίες καταγράφονται συχνά θερμοκρασίες υψηλότερες από τη συνήθεια τον Μάιο. Αυτή η κατάσταση, σε συνδυασμό με την υπεραλίευση μεγάλα αρπακτικά ψάρια -τόνος, παλαμίδα, ξιφίας- έχουν ως αποτέλεσμα την έκρηξη του πληθυσμού των μεδουσών», εξηγεί ο Έλληνας καθηγητής.

Ο σημερινός χάρτης της παρουσίας μωβ μέδουσες δημοσιεύεται από Υπουργείο Τουρισμού της Ελλάδας και ενημερώνεται μία φορά κάθε τέσσερις ημέρες

Όσον αφορά τις περιοχές που αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα προβλήματα στα μέσα Ιουνίου 2022, ο Δρ Βαφείδης αναφέρει την Αττική, τις Κυκλάδες, τη Χαλκιδική, την Κόρινθο, ενώ υπάρχουν στοιχεία ότι η θαλάσσια ζωή αυξάνεται και σε περιοχές του Ιονίου.

Ο καθηγητής θαλάσσιας βιοποικιλότητας προσθέτει ότι «ο σημαντικότερος παράγοντας είναι η άνοδος της θερμοκρασίας της θάλασσας». Αναφέρει μάλιστα ότι κάποιοι συνάδελφοί του επεσήμαναν ότι στα μέσα Μαΐου η θερμοκρασία των επιφανειακών υδάτων στον Θερμαϊκό έφτασε τους 26 βαθμούς. «Είναι κάτι πολύ ασυνήθιστο για την εποχή. Αυτή η υψηλή θερμοκρασία διαφέρει από περιοχή σε περιοχή, οπότε υπάρχει καθυστέρηση στην εκδήλωση του φαινομένου της μωβ μέδουσας σε διάφορα μέρη της Ελλάδας», επισημαίνει.

Εκτιμήσεις σχετικά με την εξέλιξη του φαινομένου

Ο Βαφείδης έκανε εκτιμήσεις για την εξέλιξη του φαινομένου, προκαλώντας ταυτόχρονα την πιθανότητα ενός δεύτερου κύματος το καλοκαίρι: «Αυτή η δημογραφική έκρηξη ακολουθείται από βάναυση μείωση. Είναι βέβαιο ότι τις επόμενες εβδομάδες οι καιρικές συνθήκες είναι επίσης γνωστό ότι η δράση του ανέμου θα ενταθεί σε ορισμένες περιοχές και ότι τα κύματα θα συμβάλουν στη μείωση του πληθυσμού.

Αυτό που βλέπουμε και αυτό που νιώθουμε — αυτό που είναι ανησυχητικό στον τουρισμό και σε όλη την παράκτια οικονομική δραστηριότητα — είναι ότι οι μωβ μέδουσες πλησιάζουν τις ακτές. Κυρίως λόγω της ηρεμίας της θάλασσας καθώς και των ρευμάτων που φέρνουν τις μέδουσες στην ακτή. Όταν αλλάξει ο καιρός -δηλαδή κατά τη διάρκεια της έντονης κυματικής δράσης, που είναι χαρακτηριστική από τις αρχές Ιουλίου- τότε πραγματικά θα δούμε χαλάρωση του φαινομένου. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι μέδουσες θα εξαφανιστούν αμέσως. Όμως η αλήθεια είναι ότι η πληθυσμιακή έκρηξη θα είναι ξεκάθαρη. Ταυτόχρονα, όμως, δεν αποκλείεται να υπάρξει επανάληψη του φαινομένου την περίοδο που παραδοσιακά βιώνουμε όλα αυτά τα χρόνια. Με άλλα λόγια, είδαμε αυτές τις πληθυσμιακές εκρήξεις σε υψηλές θερμοκρασίες τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, αλλά όχι τον Μάιο», προσθέτει ο Δρ Βαφείδης.

Ο Καθηγητής Θαλάσσιας Βιοποικιλότητας το τονίζει επιτακτικά: «Τέλη Ιουνίου – αρχές Ιουλίου θα δούμε χαλάρωση του φαινομένου και ελπίζουμε να μην επαναληφθεί αυτή η εισβολή με την επόμενη άνοδο της θερμοκρασίας από τα μέσα Ιουλίου και Αυγούστου. . υπάρχει πάντα η πιθανότητα δεύτερου κύματος».

Τα μέσα περιορισμού του πληθυσμού των μεδουσών είναι ακριβά και όχι πολύ αποτελεσματικά: «Στη δυτική Μεσόγειο έχουν χρησιμοποιηθεί δίχτυα συλλογής κοντά σε τουριστικές εγκαταστάσεις, αλλά πρόκειται για μια πολύ ακριβή επένδυση με φτωχά αποτελέσματα, οπότε θα λέγαμε με μεγάλη βεβαιότητα ότι τα περισσότερα αποτελεσματική και ασφαλής παρέμβαση είναι αυτή της Φύσης».

Πόσο επικίνδυνα είναι για τον άνθρωπο

Ο καθηγητής προσθέτει σταθερά ότι πρέπει να αποφεύγουμε την επαφή με τις μωβ μέδουσες. “Η περιέργεια είναι ένας κακός φίλος. Είναι όμορφα ζώα, αλλά κρύβουν όλα εκείνα τα δηλητήρια που μας αναγκάζουν να προστατευτούμε”.

“Οι μέδουσες, γενικά, είναι “εξοπλισμένες” με μια εξειδικευμένη ομάδα επιθετικών κυττάρων. Μόλις διεγείρονται αυτά τα κύτταρα – μηχανικά ή χημικά – εκτοξεύουν μικροσκοπικά δόρατα. Οι μικροσκοπικές λόγχες εισβάλλουν στον ξενιστή – δηλαδή εισβάλλουν στο θύμα – και, ανάλογα με την τοξίνη που βρίσκεται σε διάφορα είδη, προκαλούν διαφορετικά αποτελέσματα.Οι μωβ μέδουσες περιέχουν μια νευροτοξίνη που χαρακτηρίζεται από πολύ χαμηλό pH. Η επαφή με αυτήν την ουσία είναι παρόμοια, σε κάποιο βαθμό, με την αντίδραση του δέρματος εάν πιτσιλιστεί οξύ πάνω του Το τσίμπημα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για ομάδες ατόμων που περιλαμβάνονται στην κατηγορία των ευάλωτων. Μιλάμε για παιδιά και ηλικιωμένους. Σε αυτούς προστίθενται όλοι όσοι έχουν ευπάθεια σε αλλεργικά σοκ ή αλλεργιογόνα», υπογραμμίζει ο καθηγητής.

Το δάγκωμα προκαλεί φλεγμονή, τοπικό οίδημα και τοπική αύξηση της θερμοκρασίας. Ταυτόχρονα, προκαλεί ένα κύμα ισταμίνης, το οποίο μπορεί να είναι τόσο έντονο που μπορεί να προκαλέσει αλλεργικό σοκ. Ως εκ τούτου, χορηγούνται αντιισταμινικά στο τοπικό οίδημα που προκύπτει από την έκρηξη των ισταμινών.

“Σε αυτή την περίπτωση, ωστόσο, το πρώτο βήμα που μπορούμε να κάνουμε είναι να μειώσουμε τη φλεγμονή βάζοντας παγωμένο νερό ή παγοκύστη. Αφήνουμε τη φλεγμονή να μειωθεί και να καθαριστεί όσο πιο εύκολα γίνεται. Αφαιρούμε τα “δόρατα” που έχουν απομείνει – κάτι που μπορούμε Δεν βλέπω ούτως ή άλλως – κάνοντας ένα σημείο καθαρισμού, πλύσιμο στο σημείο και μετά βάλτε κάτι για να εξουδετερώσετε το οξύ – μόνο μαγειρική σόδα. Δύο σταγόνες μαγειρικής σόδας σε ένα κουτάλι κουταλιές της σούπας είναι αρκετές για να φτιάξετε μια πάστα με τη συνοχή της κρέμας. Η κρέμα που προκύπτει τοπικά αλείφεται.Ταυτόχρονα συνιστάται η χρήση αντιισταμινικών (π.χ. Fenistil, Flonidan, Dermodrin, Reactin).Πέρα από αυτό, εάν υπάρχουν πιο έντονα συμπτώματα (ναυτία, πονοκεφάλους, έμετος κ.λπ.) πρέπει να συμβουλευτείτε έναν ειδικό», υπογραμμίζει ο Έλληνας καθηγητής.

Ο καθηγητής Θαλάσσιας Βιοποικιλότητας έχει επίσης συμβουλές για κολυμβητές που πιάνονται σε εξωτερικούς χώρους κοντά σε μωβ μέδουσες: «Το πρώτο και πιο σημαντικό είναι ότι όταν τις βλέπεις, τις αποφεύγεις. Την ίδια στιγμή, αυτό που βλέπουμε δεν είναι το παν. Αυτοί οι οργανισμοί βρίσκονται επίσης σε μεγαλύτερα βάθη με τα οποία μπορεί να μην έχουμε οπτική επαφή. Νομίζουμε ότι βρισκόμαστε σε μια σχετικά καθαρή περιοχή και βρισκόμαστε σε επίθεση ή να τους αγγίζουμε κατά λάθος. Αυτό που θέλει μεγάλη προσοχή -όταν τα εντοπίζεις- είναι ότι πρέπει να αποφύγεις τον χώρο, πρέπει να αποφύγεις την περιοχή. Μην πλησιάζετε, προσπαθήστε να τους προκαλέσετε αντίδραση. Δεν χρειάζεται να τα βγάλεις από το νερό».

Συνιστάται στους τουρίστες που επισκέπτονται οποιαδήποτε από τις παραλίες που επηρεάζονται από την προειδοποίηση να φέρουν αντιισταμινική κρέμα ή αλοιφή κορτιζόνης, η οποία μπορεί να αγοραστεί σε οποιοδήποτε φαρμακείο.

Παράλληλα, ειδικοί του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Βιοποικιλότητας συνιστούν στους τουρίστες να ενημερωθούν εκ των προτέρων για την κατεύθυνση του ανέμου στην περιοχή των παραλιών που σκοπεύουν να πάνε.

Ιδανικά, ο άνεμος θα πρέπει να είναι από την αντίθετη κατεύθυνση της παραλίας (για παράδειγμα, εάν η παραλία είναι στραμμένη προς τα νότια, τότε για να μειωθεί η πιθανότητα μεδουσών, ο άνεμος θα πρέπει να φυσάει από βορρά, ώστε οι κυματισμοί που δημιουργεί να απομακρύνονται από την ακτή ζώνη). Ένας καλός ιστότοπος για να αναζητήσετε την κατεύθυνση και την ταχύτητα του ανέμου είναι το windy.com (υπάρχει αντίστοιχη εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα και tablet).

κιτ πρώτων βοηθειών

Το Ελληνικό Παρατηρητήριο Βιοποικιλότητας προσφέρει επίσης κιτ πρώτων βοηθειών παραλίας.

Οι Έλληνες ειδικοί λένε ότι είναι καλό να έχουμε μαζί μας τα εξής για να αφαιρέσουμε γρήγορα τις δυνητικά δυσάρεστες συνέπειες ενός τσιμπήματος μεδουσών:

– Μια πλαστική κάρτα (για παράδειγμα – παλιά πιστωτική κάρτα).

– Ένα τσιμπιδάκι.

– Ένα φλιτζάνι, παρόμοιο δοχείο.

– Φακελάκι διττανθρακικού νατρίου (χωρίς – ανάμιξη σε αναλογία 1:1 με θαλασσινό νερό).

– Αντιισταμινικά χάπια/αλοιφές.

Βήματα φροντίδας πληγών

• Πλύνετε προσεκτικά την πληγή με θαλασσινό νερό, χωρίς να τρίψετε την περιοχή που έχει δαγκωθεί.
• Εάν είναι δυνατόν, εφαρμόστε ένα μείγμα θαλασσινού νερού και μαγειρικής σόδας για δύο λεπτά για να σταματήσετε οποιαδήποτε περαιτέρω έκκριση δηλητηρίου από τυχόν υπολειμματικά κύτταρα πλοκαμιού που παραμένουν στο δέρμα.
• Χρησιμοποιούμε μια πλαστική τραπεζική κάρτα ή παρόμοια (όχι τα χέρια μας) για να αφαιρέσουμε το μείγμα της μαγειρικής σόδας και τυχόν υπολείμματα από το δέρμα.
• Εφαρμόστε πάγο στο δάγκωμα για 5 έως 15 λεπτά. Ο πάγος, ή ακόμα και ένα παγωμένο ποπ, πρέπει να βρίσκεται σε μια τσάντα ή άλλο δοχείο, όπως ένα πανί ή ένα μπλουζάκι.
• Ελέγξτε εάν ο πόνος έχει υποχωρήσει και, εάν χρειάζεται, εφαρμόστε ξανά πάγο για άλλα 5-15 λεπτά.
• Εάν ο πόνος επιμένει, επισκεφτείτε έναν γιατρό ή φαρμακοποιό για να σας συνταγογραφήσει αναλγητικά ή αντιφλεγμονώδεις κρέμες (όπως λιδοκαΐνη 3-4% και υδροκορτιζόνη).
• ΜΗΝ τυλίγετε σφιχτά το τσίμπημα με επιδέσμους, ΜΗΝ χρησιμοποιείτε ξύδι, ΟΧΙ γλυκό νερό, ΟΧΙ αλκοόλ, ΟΧΙ αμμωνία.

Το πρόβλημα της εισβολής μωβ μέδουσες Συζητήθηκε επίσης από Ρουμάνους μέλη της κοινότητας Facebook Forum Grecia.