Συμβαίνει ακόμα. Μακριές στήλες προσφύγων. Μητέρες με παιδιά στα χέρια ή στην αγκαλιά. Ηλικιωμένοι που πακετάρουν τα λίγα πράγματα που τους έχουν απομείνει σε μια τσάντα. Και δάκρυα, πολλά δάκρυα. Ένας ολόκληρος λαός αναγκάζεται πλέον να εγκαταλείψει τη χώρα του.

Το μέρος όπου διαδραματίζεται αυτή η τραγωδία είναι το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Σύμφωνα με την επίσημη ονομασία, Δημοκρατία του Αρτσάχ. Ο λόγος? Ο δεσπότης του Αζερμπαϊτζάν, παραμερισμένος από τον τύραννο της Άγκυρας, θέλει να προσαρτήσει ένα άλλο έδαφος. Απλώς ο Πούτιν εκμεταλλεύεται την αδιαφορία ή την ανικανότητα της διεθνούς κοινότητας αυτές τις μέρες;

Πάνε καλά μεταξύ τους. Το Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι αρμενικό έδαφος. Κατοικείται από περίπου 150.000 ανθρώπους, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων είναι Αρμένιοι. Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ ήταν αρμενική γη από την αρχή της καταγεγραμμένης ιστορίας. Το πρώτο σχολείο που χρησιμοποιεί το αρμενικό αλφάβητο άνοιξε εκεί τον 5ο αιώνα. Στο Μεσαίωνα υπήρχαν ντόπιοι πρίγκιπες, που κυβέρνησαν υπό την αραβική, περσική ή τουρκική επικυριαρχία, με διάταξη παρόμοια με αυτή της Μολδαβίας ή της Μουντενίας.

Τα σημερινά προβλήματα έχουν τις ρίζες τους στη δεκαετία του 1980, όταν οι ηγέτες της λεγόμενης Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν εισήγαγαν μια πολιτική αποεθνικοποίησης των Αρμενίων από τον «θύλακα» του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Ακολούθησε πόλεμος (1988-1994) που κατέληξε σε ένα είδος προσωρινής διευθέτησης. Η Ρωσία τράβηξε την ουρά, ως συνήθως, στέλνοντας «ειρηνευτικά στρατεύματα».

Τα πράγματα παρέμειναν σε κατάσταση «παγωμένης σύγκρουσης» (λίγο πολύ), μέχρι που τον Σεπτέμβριο του 2023, το Αζερμπαϊτζάν εξαπέλυσε μια μαζική στρατιωτική επίθεση. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι δυνάμεις του Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν είχαν καμία ευκαιρία. Το Αζερμπαϊτζάν κήρυξε τον θύλακα «διαλυμένο» και υποσχέθηκε προστασία στους Αρμένιους που επιλέγουν να μείνουν. Υποκρισία, γιατί οι αρχές στο Μπακού γνώριζαν καλά τι θα ακολουθούσε. Οι Αρμένιοι άρχισαν να φεύγουν μαζικά.

Μια φυσιολογική αντίδραση. Τα τελευταία 30 χρόνια, το καθεστώς του Μπακού έχει εμπλακεί σε μια τεράστια εκστρατεία καταστροφής της αρμενικής πολιτιστικής κληρονομιάς, σε σύγκριση από την εφημερίδα The Guardian με τις χειρότερες υπερβολές του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία, όπως η δυναμιτοποίηση της πόλης της Παλμύρας. Το μεγαλύτερο αρμενικό νεκροταφείο στον κόσμο, αυτό της Τζούλφα, ισοπεδώθηκε. Στρατιώτες οπλισμένοι με μαχαίρια κατέστρεψαν τις επιτύμβιες στήλες, μερικές από τις οποίες χρονολογούνται από τον 6ο αιώνα, και τις πέταξαν στο κοντινό ποτάμι. Τότε οι μπουλντόζες ισοπέδωσαν τη γη.

Οι Αρμένιοι έχουν ήδη επισκεφθεί το Κακό στην ιστορία τους. Μεταξύ 1915 και 1917, περίπου ένα εκατομμύριο Αρμένιοι εξοντώθηκαν από το τουρκικό καθεστώς. Η ομάδα που ενορχήστρωσε αυτό το παράπτωμα ήταν η Επιτροπή Ένωσης και Προόδου, μια παράταξη των Νεότουρκων, εκείνων που δημιούργησαν τη σημερινή Δημοκρατία της Τουρκίας. Η γενοκτονία των Αρμενίων εξακολουθεί να αρνείται σήμερα από την Άγκυρα. Φανταστείτε έναν κόσμο στον οποίο η κυβέρνηση στο Βερολίνο προσποιείται ότι η Γερμανία δεν είχε καμία σχέση με το Άουσβιτς και θα καταλάβετε το είδος της νοοτροπίας που εξακολουθεί να οδηγεί τους ηγέτες της Τουρκίας σήμερα.

Και αυτή τη φορά, η Τουρκία βρίσκεται επίσης πίσω από την καταστροφή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Από τότε που κυβερνάται από την «οικογένεια» του Ερντογάν, η Τουρκία έχει κλωτσήσει τον πολιτισμένο κόσμο. Τις προάλλες ο δεσπότης είπε ότι δεν έχει νόημα να «περιμένουμε άλλα 40 χρόνια προ των πυλών της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

Η αλήθεια είναι ότι υποσχέθηκε στην Τουρκία, σε μια πράξη πολιτικής ανευθυνότητας που υποστηρίζεται από το καθεστώς του Βουκουρεστίου, πρόσβαση ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και αυτό, ακόμα κι αν η δημοκρατία και το κράτος δικαίου δεν υπάρχουν πουθενά στην Τουρκία…

Η Τουρκία βρίσκεται επίσης πίσω από την παράνομη κατοχή του βόρειου τμήματος της Κύπρου το 1974, όπου ένα είδος Υπερδνειστερίας ανακηρύχθηκε υπό την προστασία του τουρκικού στρατού. Μόνο η Άγκυρα έχει αναγνωρίσει την αυτοαποκαλούμενη Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου. Και τα τελευταία χρόνια, η Άγκυρα έχει απειλήσει να εισβάλει σε ελληνικά νησιά κοντά στις ακτές της.

Στη νοσηρή επιθυμία της να επεκτείνει την κυριαρχία της, η Άγκυρα καλλιεργεί τώρα τον δικτάτορα του Αζερμπαϊτζάν, κάποιον Ilham Alyev. Το άτομο είναι ο γιος του Haydar Alyev, στρατηγού της KGB και πρώην δικτάτορα της ίδιας «δημοκρατίας». Η σύζυγός του, Merhiban Alyeva, είναι η αντιπρόεδρός του. Τα όποια σχόλια είναι περιττά.

Μέρος της ευθύνης για αυτό που συμβαίνει σήμερα ανήκει στη Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν. Για περίπου 30 χρόνια, η Ρωσία ήταν ένας από τους συμμάχους της Αρμενίας. Και η αλήθεια είναι ότι χωρίς την επέμβαση της Ρωσίας, το Αζερμπαϊτζάν πιθανότατα θα είχε επιτεθεί στους Αρμένιους του Ναγκόρνο-Καραμπάχ πριν από πολλά χρόνια. Αλλά η Ρωσία έχει πιάσει πάτο, στρατιωτικά. Όταν τελικά βγάλετε τανκς από τη δεκαετία του ’60 από την αποθήκευση και τα στείλετε στο μέτωπο στην Ουκρανία, τότε η αποτρεπτική σας ικανότητα είναι πρακτικά μηδενική.

Στο ίδιο λογικό συμπέρασμα κατέληξε και η Αρμενία. Αλλά ένας περήφανος Βλαντιμίρ Πούτιν βρήκε την ευκαιρία να δώσει ένα μάθημα στην Αρμενία, μήπως και σκεφτεί να στραφεί προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα ρωσικά στρατεύματα στάθηκαν στην άκρη και επέτρεψαν στους Αζερμπαϊτζάν να καταλάβουν τον θύλακα. Ενάντια σε όλες τις δεσμεύσεις ασφαλείας που υπέγραψε η Ρωσία με την Αρμενία. Φυσικά, ο δεσπότης του Κρεμλίνου, μακροπρόθεσμα, υπονόμευσε την αξιοπιστία της Ρωσίας μέσω αυτής της αδράνειας. Αλλά δεν είναι κάτι που τον ενδιαφέρει μακροπρόθεσμα.