Κατά τη διάρκεια των επισκέψεών της σε Ελλάδα και Τουρκία, η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Annalena Baerbock έχει πρακτικά μπει σε διπλωματικό ναρκοπέδιο.

Ειπώθηκε κατ’ ευφημισμό ότι θα ήταν μια επίσκεψη στη νοτιοανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ. Και ο αξιωματούχος του Βερολίνου επανέλαβε ακούραστα τη σημασία της ενότητας των συμμάχων, στο πλαίσιο του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Η πραγματικότητα όμως δείχνει το αντίθετο: οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, ήδη δεκαετίες που υποφέρουν, έχουν φτάσει για άλλη μια φορά σε αξιοθρήνητο επίπεδο. Ο κόσμος υπενθύμισε την κρίση του καλοκαιριού του 2020, όταν η Άγκυρα και η Αθήνα παραλίγο να πολεμήσουν για τη διαμάχη για τα θαλάσσια σύνορα στην ανατολική Μεσόγειο.

Στη συνέχεια, η επίλυση της κρίσης κατέστη δυνατή χάρη στη μαζική εμπλοκή της πρώην καγκελαρίου της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ και των Ευρωπαίων εταίρων. Δύο χρόνια μετά, ο κόσμος έχει αλλάξει πολύ.

Η Μέρκελ είναι συνταξιούχος. Ένας συνασπισμός φαναριών κυβερνά στο Βερολίνο, με υπουργό Εξωτερικών από το Κόμμα των Πρασίνων, το οποίο έχει πιο επικριτική στάση απέναντι στην Τουρκία από τα άλλα κόμματα της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας.

Νέα επιθετικότητα της Άγκυρας

Η πολιτική του Βερολίνου απέναντι στην Τουρκία στοχεύει στην αποφυγή μιας ακόμη μεγαλύτερης αποξένωσης αυτής της χώρας από την Ευρώπη. Ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέδειξε περαιτέρω την ιδιαίτερη και μοναδική θέση της Τουρκίας.

Η τουρκική κυβέρνηση έχει επίγνωση της γεωστρατηγικής σημασίας της Άγκυρας και εκμεταλλεύεται το πολιτικό περιθώριο που αισθάνεται ότι έχει αποκτήσει στο νέο πλαίσιο. Αυτό αντικατοπτρίζεται στη νέα επιθετικότητα της εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας. Στόχος αυτής της επιθετικής πολιτικής είναι η Συρία, αλλά κυρίως η γειτονική Ελλάδα.

Ο υπουργός Baerbock ανακάλυψε επί τόπου πόσο θλιβερές είναι οι τουρκοελληνικές σχέσεις. Η κοινή συνέντευξη Τύπου του με τον Τούρκο ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου έδωσε πλούσιες πληροφορίες σχετικά – και αυτό μπροστά στις κάμερες.

Οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία και η συνεχής παρενόχληση της τουρκικής δικαιοσύνης κατά του Οσμάν Καβάλα έπαιξαν μόνο δευτερεύοντα ρόλο. Στο επίκεντρο της «ανταλλαγής λέξεων» -όπως βαφτίστηκε η συνέντευξη Τύπου από δυτικούς παρατηρητές- βρέθηκε η ελληνοτουρκική διαμάχη.

Το Baerbock είναι ξεκάθαρα τοποθετημένο

Προς μεγάλη χαρά του Έλληνα οικοδεσπότη, ο Baerbock δεν άφησε καμία αμφιβολία για τη στάση του Βερολίνου για τη διαμάχη που προκάλεσε η Άγκυρα για τα νησιά του Αιγαίου. «Τα ελληνικά νησιά είναι ελληνικό έδαφος και κανείς δεν έχει το δικαίωμα να αμφισβητήσει αυτή την πτυχή», είπε ξεκάθαρα ο Γερμανός αξιωματούχος.

Ο Τούρκος ΥΠΕΞ έχει αποστασιοποιηθεί από αυτές τις δηλώσεις με τον δικό του τρόπο. Στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Baerbock, ξεπέρασε τη διπλωματική εθιμοτυπία και επαίνεσε τις προηγούμενες ενέργειες της καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ. Τότε, είπε ο Τσαβούσογλου, η Γερμανία θα ήταν ένας «τίμιος» και «αμερόληπτος» μεσολαβητής. Σήμερα, η Γερμανία και η ΕΕ θα ήταν θύματα της ελληνικής προπαγάνδας.

Κάτι έχει αλλάξει – και όχι μόνο στον τόνο των συζητήσεων. Το κεντρικό ζήτημα των ελληνοτουρκικών σχέσεων δεν αφορά κυρίως τη θέση της Γερμανίας, αλλά αυτή τη μορφή νέας επιθετικότητας της Άγκυρας προς τη γειτονική Ελλάδα.

Όταν τα μέλη της τουρκικής κυβέρνησης και οι σύμμαχοί τους αφήνουν τους εαυτούς τους, λίγο πολύ πρόσωπο με πρόσωπο, να αμφισβητήσουν την εδαφική κυριαρχία ενός κράτους μέλους της ΕΕ, τότε ένα μέλος της γερμανικής εκτελεστικής εξουσίας δεν έχει άλλη επιλογή από το να ταχθεί με την Ελλάδα. Από αυτή την άποψη, ο Baerbock επανέλαβε μόνο στοιχεία πολιτικο-διπλωματικού χαρακτήρα στην Αθήνα και την Άγκυρα.

Κριτική και στην Αθήνα

Θα ήταν λάθος να κατηγορηθεί ο επικεφαλής της γερμανικής διπλωματίας ότι υπερασπίστηκε την Ελλάδα με προκατειλημμένο και ακριτικό τρόπο. Στην Αθήνα, ο Baerbock επέκρινε, για παράδειγμα, την πολιτική ασύλου και το προσφυγικό του ελληνικού κράτους.

Απέρριψε επίσης το αίτημα της Αθήνας για αποζημιώσεις από τη Γερμανία για εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Όσον αφορά τις γερμανικές παραδόσεις σύγχρονων υποβρυχίων στην Τουρκία, τις οποίες διέψευσε έντονα η ελληνική πλευρά, ο Baerbock υπογράμμισε κατηγορηματικά ότι η Αθήνα και το Βερολίνο «δεν έχουν την ίδια άποψη» για αυτό το θέμα.

Παρά τις πολλές διαφορές, Αθήνα και Άγκυρα έχουν επίσης κοινή άποψη: ούτε η Ελλάδα ούτε η Τουρκία ενδιαφέρονται για μια γερμανική μεσολάβηση στη διμερή τους διαμάχη. Ήταν διαφορετικά την εποχή της Άνγκελα Μέρκελ.

Ο Δρ Ronald Meinardus ηγείται του Μεσογειακού προγράμματος της δεξαμενής σκέψης της Αθήνας ΕΛΙΑΜΕΠ.