Ο εκτιμώμενος θάνατος περίπου 500 ανθρώπων που πνίγηκαν μετά τη βύθιση ενός υπερπλήρους σκάφους στα ανοιχτά της νότιας ακτής της Ελλάδας την Τετάρτη, έχει επιστήσει την προσοχή στην πιο θανατηφόρα μεταναστευτική οδό στον κόσμο και στην αδυναμία προς την Ευρώπη να λύσει το πρόβλημα.

Δεν είναι νέο πρόβλημα. Περίπου 27.000 άνθρωποι που προσπαθούσαν να φτάσουν στην Ευρώπη έχουν χάσει τη ζωή τους ή έχουν χαθεί προσπαθώντας να διασχίσουν τη Μεσόγειο από το 2014.

Περισσότεροι από 21.000 από αυτούς τους θανάτους σημειώθηκαν στη λεγόμενη διαδρομή της κεντρικής Μεσογείου, από τη Λιβύη ή την Τυνησία προς τη βόρεια Ελλάδα ή την Ιταλία, μια διέλευση που μπορεί να διαρκέσει μέρες και συχνά γίνεται με σκάφη που δεν εφαρμόζουν και είναι επικίνδυνα υπερφορτωμένα.

Τι συνέβη? Η ελληνική ακτοφυλακή, το πολεμικό ναυτικό και τα εμπορικά πλοία και αεροσκάφη ξεκίνησαν μαζική επιχείρηση έρευνας και διάσωσης μετά το υπερπλήρες αλιευτικό σκάφος που είχε αφήσει το Τομπρούκ της Λιβύης και κατευθυνόταν προς την Ιταλία, ανατράπηκε και βυθίστηκε νωρίς το πρωί της Τετάρτης περίπου 75 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της νότιας Πελοποννήσου. . χερσόνησος.

Μέχρι στιγμής έχουν ανασυρθεί 79 σοροί και 104 άνθρωποι έχουν διασωθεί. Ο αριθμός των ανθρώπων που αγνοούνται ήταν ασαφής, αλλά ορισμένες πρώτες αναφορές αναφέρουν ότι 750 άνθρωποι επέβαιναν στο σκάφος μήκους 25-30 μέτρων. Εάν επιβεβαιωθεί, η βύθιση θα μπορούσε να γίνει η πιο θανατηφόρα μέχρι στιγμής φέτος.

Η Ελληνική Ακτοφυλακή είπε ότι το σκάφος είχε αρνηθεί πολλές προσφορές βοήθειας από αρχές και εμπορικά πλοία στην περιοχή από την Τρίτη. Οι αξιωματούχοι ανέφεραν σε δήλωση ότι ο καπετάνιος του πλοίου «ήθελε να συνεχίσει να επισκέπτεται την Ιταλία».

Ωστόσο, το Alarm Phone, ένα δίκτυο ακτιβιστών που διαχειρίζεται μια τηλεφωνική γραμμή για σκάφη μεταναστών που βρίσκονται σε κίνδυνο, είπε ότι είχε έρθει σε επαφή με ανθρώπους που έλεγε ότι βρίσκονταν στο ίδιο πλοίο και φαινόταν ότι χρειάζονται απεγνωσμένα βοήθεια. Associated Press.

Συζητήσεις για το θέμα της ευθύνης

Η ΜΚΟ κατηγόρησε τη μεταναστευτική πολιτική της Ελλάδας για τη βύθιση, λέγοντας ότι η Αθήνα έχει γίνει η «ασπίδα της Ευρώπης» για την αποτροπή της μετανάστευσης.

Η ελληνική ακτοφυλακή, ωστόσο, υπερασπίστηκε τις ενέργειές της, λέγοντας ότι συνόδευσαν το σκάφος ακόμη και αφού αρνήθηκαν να βοηθήσουν, και στη συνέχεια ξεκίνησε επιχείρηση έρευνας και διάσωσης μετά την ανατροπή του σκάφους.

Ο Vincent Cochetel, ο ειδικός απεσταλμένος της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες για τη Δυτική και Κεντρική Μεσόγειο, αντέδρασε επίσης γράφοντας στο Twitter ότι «το πλοίο δεν ήταν αξιόπλοο» και ότι, «ανεξάρτητα από το τι μπορεί να είπαν κάποιοι στο πλοίο, Η έννοια του κινδύνου δεν μπορεί να αμφισβητηθεί».

Οι ελληνικές αρχές ανακοίνωσαν ότι εννέα άτομα που είναι ύποπτα για την οργάνωση της διέλευσης συνελήφθησαν και τέθηκαν υπό κράτηση. Ο τηλεοπτικός σταθμός Skai είπε ότι οι εννέα ήταν όλοι Αιγύπτιοι υπήκοοι, αλλά πιστεύεται ότι ήταν βοηθητικοί χαρακτήρες στο κύκλωμα λαθρεμπορίου.

AlJazeera λέει ότι κάθε μετανάστης πιθανότατα πλήρωσε περίπου αρκετές χιλιάδες δολάρια για τη διέλευση.

Το απόγευμα της Πέμπτης, χιλιάδες διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, ζητώντας χαλάρωση των μεταναστευτικών πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να αποφευχθεί μια άλλη τραγωδία. Στην πρωτεύουσα, μια ομάδα διαδηλωτών πέταξε βόμβες εναντίον της αστυνομίας, η οποία απάντησε με δακρυγόνα.

Την ίδια ώρα, στην πόλη της Καλαμάτας διαδηλωτές πέρασαν μπροστά από το καταφύγιο μεταναστών. “Κροκοδείλια δάκρυα! Όχι στο ευρωπαϊκό σύμφωνο για τη μετανάστευση!” γράφει ένα πανό.

Ένα θανατηφόρο ταξίδι

Οι περισσότεροι μετανάστες που φτάνουν στην Ελλάδα τώρα περνούν από την Τουρκία, φτάνοντας με βάρκα στα ανατολικά ελληνικά νησιά ή περνώντας τον ποταμό Έβρο κατά μήκος των χερσαίων συνόρων – αλλά ο αριθμός τους μειώθηκε απότομα από τότε που η Αθήνα ενίσχυσε τις θαλάσσιες περιπολίες και έχτισε φράχτη στα σύνορα.

Επειδή όμως η διαδρομή από την Ελλάδα προς τη Δυτική ή Βόρεια Ευρώπη συνεπάγεται και μια δύσκολη διέλευση των Βαλκανίων, πολλοί μετανάστες προσπαθούν τώρα να παρακάμψουν την Ελλάδα.

Ως εκ τούτου, η συντριπτική πλειοψηφία κατευθύνεται τώρα προς την Ιταλία μέσω της διαδρομής της Κεντρικής Μεσογείου, η οποία έχει δει 55.160 «παράτυπες» αφίξεις στην Ευρώπη μέχρι στιγμής φέτος – υπερδιπλάσιος αριθμός από τον αριθμό το 2022 – με την πλειοψηφία των μεταναστών να έρχονται από τη Μεσόγειο. Ελεφαντοστού, Αίγυπτος, Γουινέα, Πακιστάν και Μπαγκλαντές.

Μια εναλλακτική είναι η διαδρομή της Δυτικής Μεσογείου, την οποία ακολουθούν οι μετανάστες που προσπαθούν να φτάσουν στην Ισπανία από το Μαρόκο ή την Αλγερία.

Εν τω μεταξύ, η διαδρομή της κεντρικής Μεσογείου γινόταν όλο και πιο θανατηφόρα.

Σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ), τουλάχιστον 441 άνθρωποι πνίγηκαν κατά τη διάρκεια της διέλευσης μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου του τρέχοντος έτους, η πιο θανατηφόρα περίοδος τριών μηνών από το 2017 μέχρι σήμερα.

Άλλοι 600 άνθρωποι που επιχείρησαν να περάσουν τον Απρίλιο και τον Μάιο αναφέρονται επίσης νεκροί ή αγνοούμενοι, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό των νεκρών φέτος σε τουλάχιστον 1.039. Και αυτό ήταν πριν από τον θάνατο της Τετάρτης.

Ο πραγματικός αριθμός, δεδομένου ότι πολλοί θάνατοι δεν καταγράφονται ποτέ, είναι πιθανότατα πολύ υψηλότερος.

Ο ΔΟΜ έχει επισημάνει -χωρίς να τους κατονομάσει- ορισμένες μεσογειακές κρατικές κυβερνήσεις, όπου οι επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης των αρχών έχουν καθυστερήσει και τα πλοία που λειτουργούν από ΜΚΟ έχουν μπλοκαριστεί.

Η Ιταλία έχει επιβάλει αυστηρούς περιορισμούς και έχει κατασχέσει ακόμη και πλοία ανθρωπιστικής βοήθειας, ενώ η Ελλάδα αντιμετωπίζει πολλαπλές κατηγορίες ότι απωθεί ανθρώπους πίσω στην Τουρκία, εμποδίζοντάς τους παράνομα από το να ζητήσουν άσυλο, κάτι που η Αθήνα πάντα αρνιόταν.

Συνολικά, ο αριθμός των ανθρώπων που προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη παραμένει πολύ χαμηλότερος από το ανώτατο όριο της περιόδου 2015-2016, εν μέρει χάρη στη συμφωνία της ΕΕ με την Τουρκία το 2016 και στη συμφωνία του 2017 που επικρίθηκε πολύ με τη Λιβύη, η οποία, στην πραγματικότητα, αναθέτει υπεργολαβικά τη διάσωση στη λιβυκή ακτή Φρουρά.

Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων επέκριναν την πολιτική, λέγοντας ότι οι αρχές της Λιβύης στέλνουν μετανάστες σε καταυλισμούς με φρικτές συνθήκες, όπου πολλοί υφίστανται ξυλοδαρμούς, βιασμούς και άλλες κακοποιήσεις.

Ένα πρόβλημα χωρίς λύση

Ωστόσο, οι αριθμοί συνεχίζουν να αυξάνονται – και με το αντιμεταναστευτικό αίσθημα και την αυξανόμενη πολιτική πίεση σε ολόκληρη την ήπειρο, το ζήτημα παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της ΕΕ.

Τα νότια κράτη, στην «πρώτη γραμμή» της μετανάστευσης, είναι τα πιο προβληματικά εδώ και πολλά χρόνια. Τα πλουσιότερα σκανδιναβικά κράτη, που είναι ο επιθυμητός τελικός προορισμός για τους μετανάστες, συχνά διστάζουν να μοιραστούν το βάρος.

Και τα κεντρικά και ανατολικά σκληροπυρηνικά κράτη (όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία) έχουν αρνηθεί να δεχθούν πρόσφυγες.

Μετά από χρόνια διαμάχης, οι ηγέτες της ΕΕ ανακοίνωσαν την περασμένη εβδομάδα πρόοδο στις διαπραγματεύσεις για ένα νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο, το οποίο περιλαμβάνει φόρους 20.000 ευρώ κατά κεφαλήν για τις χώρες μέλη που αρνούνται να υποδεχθούν πρόσφυγες.

Το μπλοκ της ΕΕ συμφώνησε ότι τα κράτη μέλη και όχι η ΕΕ συνολικά, θα καθορίσουν ποιες χώρες θεωρούνται «ασφαλείς» για να επιστρέψουν τους μετανάστες στους οποίους δεν έχει χορηγηθεί άσυλο, δίνοντας στις πρωτεύουσες μεγαλύτερη ατομική ευελιξία.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είπε επίσης ότι το μπλοκ εξετάζει το ενδεχόμενο να δώσει στην Τυνησία βοήθεια άνω του 1 δισεκατομμυρίου ευρώ για να βοηθήσει στη διαχείριση της μεταναστευτικής κρίσης.

Ωστόσο, πολλοί επικριτές λένε ότι ελάχιστη πραγματική πρόοδος έχει σημειωθεί στη δημιουργία ασφαλών και νόμιμων οδών για τους αιτούντες άσυλο προς την Ευρώπη, με υπερβολική έμφαση τον τελευταίο καιρό στον περιορισμό των αιτήσεων ασύλου, στο άσυλο και στην ποινικοποίηση των παράνομων δραστηριοτήτων διάσωσης.

«Κάθε ζωή που χάνεται είναι μια τραγωδία», δήλωσε την Πέμπτη η Μαρία Κλάρα Μάρτιν, εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα. «Αυτοί οι θάνατοι θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί με τη δημιουργία ασφαλέστερων οδών εισόδου για τους ανθρώπους που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις συγκρούσεις και τις διώξεις», πρόσθεσε.

Ο Gianluca Rocco, Αρχηγός της αποστολής του ΔΟΜ στην Ελλάδα, είπε επίσης ότι «απαιτείται επειγόντως συγκεκριμένη και συντονισμένη δράση από τα κράτη για τη διάσωση ζωών στη θάλασσα και τη μείωση των επικίνδυνων ταξιδιών αυξάνοντας τον αριθμό των ασφαλών και τακτικών μεταναστευτικών διαδρομών».

Πράγματι, σύμφωνα με ειδικούς, οι βαθύτερες αιτίες που ωθούν τους μετανάστες στην Ευρώπη – πόλεμος, φυσικές καταστροφές, κλιματική κρίση, φτώχεια, ανισότητα και επισιτιστική ανασφάλεια – δεν θα εξαφανιστούν σύντομα.