Στις 28 Οκτωβρίου 1940, ο Ιταλός δικτάτορας Μπενίτο Μουσολίνι έστειλε τελεσίγραφο στον Έλληνα Πρωθυπουργό Στρατηγό Μεταξά στις 4 τα ξημερώματα μέσω του πρεσβευτή του, Εμμανουέλε Γκράτσι, αμέσως μετά από δεξίωση στη Γερμανική Πρεσβεία. (σε «φιλική επικράτεια»). Ο Μουσολίνι διεκδίκησε την «ελεύθερη διέλευση» των στρατευμάτων του από την Ελλάδα, προς «σημεία» που θεωρούσε «στρατηγικά», αλλά δεν τα προσδιόρισε. Αν και γερμανόφιλος, οπαδός της λαϊκιστικής και φιλοφασιστικής πολιτικής, που θεωρούνταν δικτάτορας από ορισμένους Έλληνες, ο Μεταξάς αρνήθηκε για λίγο το αίτημα. Οι Έλληνες της αριστεράς, που αρκούνται και ακριβώς αυτοί που εμψυχώνονται από την «πολιτική ορθότητα», που καταδικάζουν τη «δικτατορία του Μεταξά», και τώρα υποστηρίζουν ότι «ωχ», ότι όχι, δεν θα υπήρχε. Ακόμα κι αν στα απομνημονεύματά του ο Ιταλός πρέσβης λέει ότι ο Έλληνας στρατηγός του είπε ξεκάθαρα, στα γαλλικά, ότι «allors, c’est la guerre». Μάλλον αυτή η φράση ήρθε ως φυσικό επακόλουθο του «όχι», του περίφημου ελληνικού «Όχι», λέξη που έχει εθνική εορτή, που ξεστομίζει ο πρωθυπουργός Μεταξάς, του οποίου κανείς δεν αμφισβητεί τον πατριωτισμό.

Η συνέχεια είναι γνωστή. Καλά προετοιμασμένοι και εκπαιδευμένοι στον Μεσοπόλεμο, και με τις προσπάθειες του ίδιου εμπνευσμένου στρατηγού στη διοίκηση του, οι Έλληνες απώθησαν τους Ιταλούς, διεισδύοντας ακριβώς από πάνω τους και καταλαμβάνοντας τη βόρεια Ήπειρο (από την Αλβανία, την οποία είχαν προηγουμένως κατακτήσει τα στρατεύματα του Μουσολίνι). Και ο στριμωγμένος Ιταλός δικτάτορας αναγκάστηκε να ζητήσει βοήθεια από τον Χίτλερ, αλλά ο Μεταξάς δεν μπορούσε να δει τη χώρα του κατεχόμενη από τους Γερμανούς, γιατί πέθανε στην Αθήνα στις 29 Ιανουαρίου 1941. Έδωσε στα στρατεύματα μια διακλάδωση του Άξονα και μετά τον θάνατο, τα γερμανικά στρατεύματα διέσχισαν με μεγάλη δυσκολία τη «γραμμή Μεταξά», που προηγουμένως οχυρώθηκε με διαταγή του στρατηγού. Ακολούθησαν χρόνια κατοχής, κομματικός αγώνας, ολόκληρα χωριά που κάηκαν από τους Ναζί και ο πληθυσμός σφαγιάστηκε – όλα με τίμημα εκείνου του αποφασιστικού «Όχι».

Ένα «όχι», που δεν είπαν τότε οι Ρουμάνοι, ούτε στο τελεσίγραφο του Στάλιν, ούτε στη δικτατορία της Βιέννης. Η ρουμανική κοινωνία, με επικεφαλής τον Κάρολο Β’, τον κύριο ένοχο, βρισκόταν σε κατάσταση μιορτιτικής παραίτησης, στην οποία υπήρχε χώρος μόνο για ενσυναίσθηση με τους πρόσφυγες από τα κατεχόμενα. Η αντιφατική ιστορία δεν γράφεται, εδώ η φαντασία του καθενός μπορεί να αγριέψει, στο ουγγρορουμανικό και μετά γερμανορουμανικό μέτωπο. Όμως, σύμφωνα με το ίδιο σενάριο, ένα ρουμανικό «όχι» θα είχε καθυστερήσει σημαντικά τα άγνωστα τότε σχέδια του Χίτλερ να εισβάλει στην ΕΣΣΔ. Είναι βέβαιο ότι, όπως ήταν, η Ρουμανία πλήρωσε ένα τεράστιο τίμημα για τον πόλεμο. Και, επιπλέον, η ντροπή μιας εδαφικής καταπάτησης, χωρίς να εκτοξευθεί φυσίγγιο.

Η ιστορία μας, αντίθετα, περίπου μια φορά τον αιώνα, χαρακτηρίζεται και από το θάρρος του «Όχι». Ξεκινήσαμε τον 20ό αιώνα με ένα «όχι», του «εδώ δεν περνάει», από το Mărăşeşti και τον τελειώσαμε με ένα άλλο, στην επανάσταση του 1989, όταν οι Ρουμάνοι στο δρόμο είπαν «Όχι» στον Τσαουσέσκου. Έχουμε μπει πλέον σε έναν νέο αιώνα, πιο ανίκανοι από ποτέ να πούμε «Όχι», εκτός από τα σχόλια στο Facebook. Αν ένας πόλεμος με τη Ρωσία γινόταν μόνο στον ταραχώδη χώρο του Διαδικτύου, σίγουρα θα τον κερδίσαμε. Αλλά φοβάμαι τι μπορεί να συμβεί, στην περίπτωση ενός αληθινού. Οι ουρές για τα διαβατήρια, μετά το ξέσπασμα της σύγκρουσης στην Ουκρανία, τροφοδότησαν τον φόβο μου. Είμαστε, αυτή τη στιγμή της ιστορίας, ικανοί να πούμε «Όχι»;

Φοβάμαι ότι όχι, γιατί δεν υπάρχει κανείς να πει ακόμα. Αλλά δεν πρέπει να απελπιζόμαστε: η ιστορία, φυσικά, δεν τελειώνει εκεί. Ακόμα κι αν, αυτή τη στιγμή, λίγη σταθερότητα δεν θα έβλαπτε, ούτε καν τους ηγέτες μας. Αλλά είμαι σίγουρος για ένα πράγμα: η μέρα που οι Ρουμάνοι θα πουν «όχι» θα έρθει, στην ώρα τους. Αλλά αυτή η φορά δεν είναι αυτό: αν το «Napoleon» και το «Metaxa» γίνονταν παγκόσμιες μάρκες κονιάκ, δεν θα γευτούμε ποτέ καν την «Iohannis» palinca. Όσο για το κονιάκ «Ciucă», δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο.