Καμία άλλη μεγάλη κεντρική τράπεζα στον κόσμο δεν βρίσκεται σε πιο δύσκολη θέση από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αυτός είναι ο λόγος που η απόφαση που ελήφθη στη σημερινή συνεδρίαση για τη νομισματική πολιτική θα πρέπει να είναι, σύμφωνα με τις αγορές, τους αναλυτές και τους οικονομολόγους, μια ιστορική απόφαση. Οι περισσότεροι περίμεναν ότι ο τελευταίος υπερασπιστής του ευρώ και της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης θα αρχίσει να αυξάνει τα επιτόκια χθες. Κάποιοι πίεσαν για αυξήσεις σοκ ανάλογες με τον σπειροειδή πληθωρισμό. Άλλοι περίμεναν την απόφαση με κλειστές καρδιές. Το διακύβευμα είναι τεράστιο και κάθε λάθος κινδυνεύει να αποβεί μοιραίο.

Ο κόσμος έχει εισέλθει σε μια νέα οικονομική εποχή υψηλών επιτοκίων και ακριβών πιστώσεων για περισσότερο από ένα χρόνο, ωθούμενη από τον πληθωρισμό ρεκόρ και την κλιμάκωση, αλλά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μέχρι στιγμής έχει διστάσει να κάνει ένα αποφασιστικό βήμα και έχει λόγους να είναι προσεκτική .

Η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη, αποτέλεσμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, είχε ως κύρια αιτία τις μεγάλες διαφορές, κάποιες σαν χάσματα, μεταξύ των οικονομιών της περιοχής. Από τη μια πλευρά ήταν τα κυρίως σκανδιναβικά πλεονασματικά κράτη που είχαν εμμονή με την παραγωγικότητα και τη δημοσιονομική και δημοσιονομική πειθαρχία, και από την άλλη ήταν οι ανθεκτικές στις μεταρρυθμίσεις χώρες με λαϊκιστές πολιτικούς, υπερχρεωμένους και αδύναμα τραπεζικά συστήματα που τρέφονταν με κρατικά χρέη. .

Στο τέλος, ο πρώτος κατέληξε να χρηματοδοτεί τα προγράμματα διάσωσης των άλλων με αντάλλαγμα σκληρά μέτρα λιτότητας. Στο μεταξύ, οι διαφορές έχουν μειωθεί, αλλά δεν έχουν εκλείψει. Ο πληθωρισμός, οι ελλείψεις και η συμπεριφορά της αγοράς τα αναδεικνύουν πλέον. Ο χάρτης του πληθωρισμού δείχνει ότι δεν υπάρχει μεσαία ζώνη και τα άκρα απέχουν πολύ μεταξύ τους.

Χώρες όπως η Γερμανία, η Φινλανδία, η Αυστρία και η Ολλανδία κατέγραψαν πληθωρισμό κάτω του 10% τον Ιούνιο, τον μήνα για τον οποίο η Eurostat έχει τα πιο πρόσφατα στοιχεία. Στη Γαλλία, ο δείκτης ήταν 6,5%. Στο άλλο άκρο, οι αυξήσεις των τιμών πλησίασαν και ξεπέρασαν ακόμη και το 20% στις χώρες της Βαλτικής.

Το κύριο μέσο με το οποίο μια κεντρική τράπεζα μπορεί να επιβραδύνει ή να επιταχύνει τον πληθωρισμό είναι το επιτόκιο νομισματικής πολιτικής. Ένα υψηλότερο επιτόκιο κάνει τα δάνεια και τα χρήματα πιο ακριβά, αποθαρρύνει την κατανάλωση και έτσι επιβραδύνει τον πληθωρισμό.

Για σχεδόν μια δεκαετία, με τα επιτόκια να ωθούνται σε αρνητικό έδαφος, η ΕΚΤ προσπαθεί να αυξήσει τον πληθωρισμό στην ευρωζώνη, σχεδόν νεκρό πριν από την πανδημία, και τώρα δεν μπορεί να σταματήσει. Εάν αύξησε τα επιτόκια σταδιακά, όπως κάνει η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ εδώ και αρκετό καιρό, θεωρητικά θα έκοβε την ενέργεια του πληθωρισμού και θα ευχαριστούσε τους Γερμανούς πολιτικούς, οι οποίοι παραπονιούνται ότι τα πολύ χαμηλά επιτόκια διαβρώνουν τις τραπεζικές αποταμιεύσεις της χώρας τους. συνταξιούχους, αλλά θα επηρέαζε άλλους.

Για παράδειγμα, το κόστος χρηματοδότησης της Ιταλίας έχει αυξηθεί τις τελευταίες εβδομάδες, εν μέρει λόγω των προσδοκιών αύξησης των επιτοκίων της ΕΚΤ, εν μέρει λόγω της κυβερνητικής κρίσης που έχει εισέλθει στη χώρα αυτή. Η Ιταλία είναι μια από τις πιο χρεωμένες οικονομίες και εξαιτίας αυτών, κατά την προηγούμενη κρίση, βρέθηκε με το ένα πόδι εκτός ευρωζώνης, όπως και η Ελλάδα.

Στη συνέχεια, το κόστος της κρατικής χρηματοδότησης έφτασε σε μη βιώσιμα επίπεδα και το βάρος του χρέους έφερε το τραπεζικό σύστημα στο χείλος της κατάρρευσης. Οι τράπεζες είχαν πάρα πολλά ιταλικά κρατικά ομόλογα στα χαρτοφυλάκιά τους.

Στο αποκορύφωμα της κρίσης, το 2012, το χάσμα μεταξύ των αποδόσεων των γερμανικών δεκαετών ομολόγων, του ευρωπαϊκού προτύπου –η Γερμανία αυτοχρηματοδοτείται το φθηνότερο– και των ιταλικών επιτοκίων είχαν φτάσει σχεδόν τις 500 μονάδες βάσης. Το spread άρχισε να αυξάνεται ξανά και ξεπερνά τις 200 μονάδες βάσης, έναντι χαμηλού 18 μονάδων το 2007, πριν από τη μεγάλη κρίση.

Εάν η ΕΚΤ αυξήσει τα επιτόκια, πρέπει να θέσει σε εφαρμογή έναν αξιόπιστο μηχανισμό για τον περιορισμό του κόστους χρηματοδότησης των προβληματικών οικονομιών. Αυξάνοντας τα επιτόκια, η κεντρική τράπεζα της ευρωζώνης επιβραδύνει επίσης την οικονομική ανάκαμψη ή ανάπτυξη.

Και η ύφεση χτυπά την πόρτα πολλών χωρών της περιοχής. Η Γερμανία, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, είναι μία από αυτές. Και δεν είναι άδικο που λένε ότι όταν η Γερμανία φτερνίζεται, άλλοι κολλάνε γρίπη. Φαίνεται ότι αυτή τη φορά η γερμανική οικονομία γίνεται κάπως πιο σοβαρή.

Αντιμετωπίζει μια ενεργειακή κρίση, στην οποία η έλλειψη φυσικού αερίου απειλεί να ακρωτηριάσει σημαντικό μέρος της βιομηχανίας. Στη συνέχεια, μια παρατεταμένη ξηρασία προκάλεσε τόσο μεγάλη πτώση της στάθμης του Ρήνου που διακυβεύτηκε η μεταφορά με φορτηγίδες σε μερικές από τις μεγαλύτερες βιομηχανικές περιοχές της Ευρώπης.

Η τελευταία φορά που η Γερμανία αντιμετώπισε ένα τέτοιο πρόβλημα ήταν στο χείλος της ύφεσης. Έτσι, εάν η ΕΚΤ αυξήσει υπερβολικά τα επιτόκια, παραλύει ολόκληρη τη μηχανή της ανάπτυξης στην Ευρώπη. Ένα άλλο πρόβλημα για το ίδρυμα που εδρεύει στη Φρανκφούρτη, η υποτίμηση του ευρώ. Αυτό οφείλεται στα υψηλότερα επιτόκια των ΗΠΑ, στους δισταγμούς της ΕΚΤ και στα ζητήματα της Ευρωζώνης. Ένα αδύναμο ευρώ σημαίνει ακριβότερες εισαγωγές εμπορευμάτων, τα οποία διαπραγματεύονται γενικά σε δολάρια, και συνεπώς υψηλότερο πληθωρισμό. Η τάση θα ήταν επίσης πρόβλημα για τη Γερμανία, η οποία συνδέεται στενά με το διεθνές εμπόριο. Εισάγει εξαρτήματα και πρώτες ύλες, τα συναρμολογεί, τα μετατρέπει, τα ενσωματώνει σε προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας και τα εξάγει. Οι εταιρείες, για να εξάγουν σε ανταγωνιστικές τιμές, πρέπει να αποδεχτούν χαμηλότερο κέρδος. Ο εγχώριος πληθωρισμός προστίθεται στον εισαγόμενο πληθωρισμό. Οι αυξήσεις των τιμών είναι ιδιαίτερα επιζήμιες σε οικονομίες όπου το βιοτικό επίπεδο είναι χαμηλότερο. Στη ζώνη του ευρώ, η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Σλοβακία, οι χώρες της Βαλτικής και η Ελλάδα βρίσκονται σε αυτή τη θέση. Αυξήσεις τιμών γίνονται αισθητές και στην Ελλάδα, το επίκεντρο της κρίσης χρέους. Αλλά αυτή η χώρα φαίνεται καλύτερα σε θέση να αντέξει την κρίση κόστους ζωής. Ο πληθωρισμός είναι υψηλότερος από ό,τι στη Γερμανία, αλλά οι Γερμανοί συρρέουν στις ελληνικές παραλίες. Οι υψηλές τιμές δεν επιβαρύνουν τους Έλληνες τουριστικούς επιχειρηματίες. Και φέτος θα πρέπει να είναι χρονιά ρεκόρ για τον τουρισμό στη μεσογειακή χώρα. Σε αυτό το πλαίσιο, οι περισσότεροι αναλυτές περίμεναν χθες ότι η ΕΚΤ θα αποφασίσει να αυξήσει το επιτόκιο νομισματικής πολιτικής κατά 25 έως 50 μονάδες βάσης. Η τελευταία φορά που ο θεσμός προκάλεσε ενδιαφέρον ήταν το 2011, εν μέσω οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης, και έπρεπε να υποχωρήσει γρήγορα καθώς η αναταραχή μετατράπηκε σε υπαρξιακή κρίση για το ευρώ. Ο πανικός στις αγορές έσβησε μόνο όταν ο τότε επικεφαλής της ΕΚΤ –τώρα πιθανώς ο μελλοντικός Ιταλός πρωθυπουργός που παραιτήθηκε– απείλησε να ρίξει όλους τους πόρους του στη μάχη ενάντια στους κερδοσκόπους χρηματοδότες για να σώσει το ευρώ. Αλλά η ΕΚΤ είχε τότε έναν ξεκάθαρο στόχο. Τώρα πρέπει να επιλέξει το μικρότερο κακό. Αλλά ποιο πρέπει να είναι;